Auteur: ”Abraham van den Kerckhoven”, Adrie Zoutendijk, red.
Uitgeverij: Stichting Orgelhistorische Studies VlaardingenISBN 2001
Pagina’s:
Prijs: 13,39 ƒ 29,50). Ook verkrijgbaar door overmaking van € 15,68 (ƒ 34,50) op giro 7959390 t.n.v. bovenvermelde stichting.

Abraham van den Kerckhoven geldt als de belangrijkste Zuid-Nederlandse orgelcomponist uit de tweede helft van de zeventiende eeuw. Deze maand is het 300 jaar geleden dat hij overleed. Voor de Vlaardingse Stichting Orgelhistorische Studies directe aanleiding voor de publicatie van een boekwerkje waarin zes auteurs –ieder vanuit hun specialisme– diverse onderwerpen belichten die gerelateerd zijn aan de componist en zijn werk.

De klankkleuren van het Van Peteghem-orgel in de Grote Kerk te Vlaardingen lenen zich uitstekend voor de vertolking van de composities van de Zuid-Nederlandse meester Van den Kerckhoven, die een groot deel van zijn leven in Brussel heeft doorgebracht. Hij was daar organist van de St.-Catharinakerk en van de hofkapel. De Internationale Orgelweek die dit jaar voor de achtste keer in Vlaardingen plaatshad, was een muzikaal eerbetoon aan de Brusselse componist.

Peter van Kranenburg schrijft over de levensloop van Abraham van den Kerckhoven. Hij poogt althans een overzicht te geven van de huidige inzichten daaromtrent, want veel is (nog) niet van doorslaggevend bewijs te voorzien. Niettemin is Van Kranenburg, als bevlogen muziekliefhebber en student musicologie, op veel plaatsen nogal stellig in zijn beweringen. Later zwakt hij die weer af door te stellen „…dat er nog gedegen onderzoek nodig zal zijn.”

Paul de Ridder beschrijft het Brussel ten tijde van Abraham van den Kerckhoven. Het was toen een stad van vorsten en hovelingen, waar aan het begin van de zestiende eeuw al een aantal aanhangers van de Hervorming woonde. De brandstapels rookten. Uiteindelijk werd de Contrareformatie met harde hand doorgevoerd. De hervormingsgezinden weken uit naar Holland. Van den Kerkhoven maakte ook dit Brusselse leed van zeer nabij mee.

Bron
Alle ons bekende composities van Abraham van den Kerkhoven zijn overgeleverd in het zogenaamde Cocquiel-manuscript. Het bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek Albert I te Brussel. Het is een van de belangrijkste bronnen van de Zuid-Nederlandse klaviermuziek van rond 1700. Een andere Zuid-Nederlandse bron voor orgelmuziek is het zeventiende-eeuwse manuscript van Vincent Novello, telg van een muzikale familie in Londen. Het document is geheel onbekend en niet eerder beschreven. Daniel Piollet, een antiquair die zich gespecialiseerd heeft in zaken die verband houden met muziek, wijdt er een korte bespreking aan.

Vooruitlopend op een veelomvattende studie licht musicoloog Johan Zoutendijk, tevens initiatiefnemer van dit boekje, een tipje van de sluier op. Een uitgebreide uiteenzetting over de cornet-fantasie, de kenmerken van het manuscript, een analyse van Van den Kerckhovens compositietechniek, de rol van de kopiist en een gedetailleerde inhoudsopgave van het manuscript worden in een later stadium gepubliceerd. Hier beschrijft Zoutendijk voornamelijk de invloeden die de muziekcultuur aan het Brusselse hof in de zeventiende eeuw van buitenaf heeft ondergaan.

Over de orgelcultuur in Brussel ten tijde van Abraham van den Kerckhoven schrijft Jean-Pierre Felix, als geen ander vertrouwd met de rijke orgelhistorie van Brussel en Wallonië, een aardig hoofdstuk. Kerken, orgels en disposities, orgelmakers en componisten passeren de revue. Op orgelbouwgebied was Matthys Langhedul de belangrijkste, wiens stijl werd voortgezet door de families Royer en Lannoy.

Naast Abraham van den Kerckhoven was Peeter Cornet de belangrijkste orgelcomponist. Ook de Engelse Peter Philips en John Bull waren in Brussel werkzaam. Buitenlandse musici zoals Girolamo Frescobaldi, Johann Jacob Froberger en Johann Caspar Kerll lieten er eveneens hun sporen na.

Het hoofdstuk over klavierstemmingen in de Nederlanden ten tijde van Van den Kerckhoven van de hand van Jos de Bie, in het dagelijks leven arts, is nogal specialistisch. De uitgever is zich bewust van de gespecialiseerde, soms technische inhoud van het boekje. Niettemin levert deze uitgave een niet onbelangrijke bijdrage aan het onder de aandacht brengen van het leven en de composities van de „groot gheachte Meester” Abraham van den Kerckhoven.