Alarmsignalen vragen om actie

„Wie denkt het klimaat te kunnen beheersen, zet de Schepper hoogmoedig buitenspel”, aldus dr. P. Buitelaar in het RD van 11 december. In een wonderlijke synergie tussen theologie en klimaatscepsis is deze bijdrage het meest prominent te midden van andere sceptische geluiden. Deze geluiden zijn als volgt samen te vatten: „de aarde koelt nu af”, „het komt door de zon”, „climate gate” en: „er is een klimaatreligie.” Aan de hand van Buitelaars bijdrage ga ik in dit artikel in op de klimaatscepsis. Vervolgens betoog ik dat er veel meer redenen zijn tot mondiale actie. Die doen een appel op onze verantwoordelijkheid en zetten de Schepper niet buitenspel.

Buitelaars beschrijving van de stand van zaken met betrekking tot kennis van de klimaatverandering en samenhang met de CO2-uitstoot is onjuist. Volgens Buitelaar zou er sprake zijn van „een ingewikkelde formule” die het effect van de CO2-uitstoot op de temperatuur beschrijft. In die formule zou de invloed van oceanen, de zon en vulkanen niet verwerkt zijn.

Ten eerste is er geen sprake van één „ingewikkelde formule.” De basis voor de politieke besluitvorming is voor een groot deel ontleend aan rapporten van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Deze zijn gebaseerd op vergelijking van een brede set aan gegevens en diverse computermodellen.

Chinezen

Ten tweede wordt in deze rapporten wel degelijk melding gemaakt van het effect van de zonneactiviteit. Modellering van de oceanen maakt onderdeel uit van de computersimulaties. Volgens de inzichten van de rapporten van het IPCC uit 2007 is de invloed van de zonneactiviteit veel beperkter dan de invloed van het menselijk handelen. In de NRC van 11 december geven Wouter van Dieren en anderen een antwoord met vergelijkbare strekking naar aanleiding van de klimaatscepsis van schrijver Leon de Winter.

Het kan natuurlijk voorkomen dat men de resultaten van het huidige onderzoek niet deelt of anders interpreteert. Dat vergt een grondig repliek. Buitelaars opmerkingen over het verbouwen van druiven in Noorwegen zijn dan onvoldoende.

Ook de stelling van de Vereniging Klimaat (ingezonden brief in RD van 11 december) dat de gemiddelde temperatuur sinds 2007 daalt, overtuigt niet. Conclusies op basis van één of twee winters zijn statistisch gezien onjuist. Terwijl u dit leest, ligt er waarschijnlijk sneeuw. Op basis hiervan kan men niet zeggen dat „de aarde afkoelt.” Er is sprake van natuurlijke schommelingen in het klimaat. Pas na zorgvuldige middeling over langere periodes kan men conclusies trekken.

Nu is er natuurlijk ook andere kritiek op de rapporten van het IPCC. Onder de deskundigen worden de nodige discussies gevoerd, waarbij er momenteel echter veruit de meeste consensus te vinden is voor de dominante invloed van het menselijke handelen. Is er daarbij sprake van een groot complot met een klimaatreligie als doel? Nee. Hoogstens een groot verschil van mening waarbij emoties hoog oplopen, met het bijbehorende taalgebruik.

De grote vraag is of de mensheid pas grootschalig in actie moet komen als alle onderzoekers het eens zijn. Het antwoord hierop is nee. De belangrijkste kwestie is niet of de CO2-uitstoot de temperatuur doet oplopen. De vraag die hier aan voorafgaat is waarom we zo veel fossiele brandstoffen verstoken en wat er gaat gebeuren als alle Chinezen en Afrikanen eenzelfde levensstijl hanteren als wij. Als wij dat willen, waarom zij niet? Afgezien van de klimaatverandering zijn er nog veel meer redenen om hard te werken aan een duurzame energievoorziening.

Gevecht

Instituten als het International Energy Agency (IEA) laten regelmatig alarmerende berichten horen over de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen. Zelfs oliemaatschappij Shell ziet „een gevecht om energie” als serieus toekomstscenario, terwijl tot voor kort technologisch optimisme de boventoon voerde.

Dit gevecht ziet er als volgt uit: de energievraag zal zozeer stijgen dat er niet meer aan de vraag voldoen kan worden. Nieuwe olievoorraden zijn aanzienlijk moeilijker te winnen met hoge prijsstijgingen als gevolg. Bij het gevecht om energie wordt het voor elk land ”ieder voor zich”, wat leidt tot internationale conflicten. Landen als China en de VS zullen hun toevlucht nemen tot kolen en biomassa met nog meer problemen als gevolg, bijvoorbeeld luchtvervuiling en stijgende voedselprijzen.

Tijd voor maatregelen dus. In elk geval maatregelen die oog hebben voor de samenhang van de verschillende mondiale problemen. Energiebesparing en inzet van duurzame energie verminderen onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Hiervoor is weinig excuus om ze langer uit te stellen dan nodig is. Waarom niet werken aan windenergie, zonne-energie, duurzame gebouwen, duurzaam transport et cetera?

CO2-opslag in de bodem, zoals gepland onder Barendrecht, is louter gebaseerd is op het verband tussen de CO2-uitstoot en de klimaatverandering. Vele andere maatregelen zijn dat niet. Herbebossing bijvoorbeeld heeft ook positieve effecten op de waterhuishouding en de biodiversiteit.

Gedrag

Naast technische maatregelen zullen we ook iets moeten doen aan ons gedrag. De opiniebijdrage van de SGP-jongeren gisteren in deze krant is wat dat betreft duidelijk genoeg.

Dr. Buitelaar spreekt van menselijke hoogmoed met betrekking tot het nemen van maatregelen met betrekking tot het klimaat. Bij het bovengeschetste gevecht om energie kan men soortgelijke overwegingen hebben. Wij zijn het niet die de toekomst regeren of voorspellen. Inderdaad. Maar we zijn wel degenen die medeverantwoordelijk zijn voor een mondiaal probleem.

Nadenken over de mogelijke gevolgen daarvan is toch wel het minste wat we kunnen doen. Er zijn alarmsignalen genoeg naast de stijgende CO2-concentratie. Deze signalen zetten de Schepper niet buitenspel, maar appelleren aan onze eigen verantwoordelijkheid: rentmeesterschap als opdracht.

De klimaatconferentie kan inderdaad de indruk wekken dat het klimaat en onze samenleving maakbaar zijn op basis van tonnen CO2-uitstoot. Het klimaat en ons gedrag zijn echter geen knoppen waaraan we even kunnen draaien. Wat is dan het perspectief waarin die verantwoordelijkheid staat? De volgende uitspraak geeft een eerste richting: „Think globally, act locally.” Denken op globaal niveau, maar handelen op lokaal niveau. Bij de uitwerking hiervan zijn nog genoeg vraagstukken op te lossen. Waarom uitstel?

De auteur is werkzaam als adviseur bij DWA installatie- en energieadvies.

Alarmsignalen vragen om actie

Opinie

RD.nl in uw mailbox?