”De nachtmerrie van captain Bligh. Nasleep van de muiterij op de Bounty”
Auteur: John Toohey
Uitgeverij: Ad. Donker
Rotterdam, 2001
ISBN 90 610 0498 5
Pagina’s: 176
Prijs: € 15,90 ƒ 35,04).Met de verwachting kapitein Bligh eindelijk wat beter te leren kennen, begon ik met het lezen van een boek dat zegt over zijn „nachtmerrie” te handelen. Een kleurloze, door haat verteerde man komt uit het verhaal naar voren.

Na 176 bladzijden zit de lezer echter nog steeds met de vraag wie Bligh nu werkelijk was: een persoon die „één van de grootste prestaties in de geschiedenis van de zeevaart” leverde (aldus de achterflap), of de kleingeestige en tirannieke man die tijdgenoten en geschiedschrijvers zagen. De waarheid zal wel in het midden liggen.

In 1776 maakte William Bligh als stuurman de derde reis van de ontdekkingsreiziger Cook naar de Stille Oceaan mee. De tijdens die reis opgedane ervaring kon hij volop gebruiken toen hij in 1789 zelf het commando kreeg over H.M.S. ”Bounty”. De eerzuchtige Bligh dacht in de voetsporen van kapitein Cook te treden. Hij verwierf echter geen roem door het doen van nieuwe ontdekkingen, maar kreeg bekendheid als slachtoffer van een muiterij op zijn schip.

In de ochtend van 28 april namen 25 muiters het commando van de ”Bounty” over en Bligh werd met achttien bemanningsleden en de nodige proviand in een barkas gezet. De muiterij verliep zonder bloedvergieten en voordat iemand het goed en wel besefte was de ”Bounty” uit het zicht verdwenen.

Op dit punt begint historicus John Toohey zijn boek. De belevenissen van de inzittenden van de sloep bieden weinig stof voor een roman. Bij een poging op de nabijgelegen Friendly Islands water en voedsel te krijgen, wordt een bemanningslid gedood terwijl de rest vlucht. Daarna volgen zes weken van roeien in de richting van het 4000 mijl verderopgelegen Timor door mannen die steeds meer ondervoed en uitgehongerd raken. Een korte tussenstop op een onbewoond eiland voor de kust van Australië brengt de mannen weer wat op krachten en op 14 juni bereiken allen veilig de Nederlandse nederzetting op Timor.

Eenmaal terug in Engeland wordt Bligh binnengehaald als een held en krijgt hij onmiddellijk het commando over een ander schip, naar Tahiti. Als hij terugkeert, is de publieke opinie in zijn nadeel omgeslagen door getuigenissen van de opgepakte muiters over zijn wreedheid en sadisme. Ook enkele bemanningsleden uit de sloep keren zich tegen Bligh.

Toohey geeft zijn beschrijving van de reis met de barkas kleur door de conflicten tussen Bligh en stuurman John Fryer als rode draad te nemen. Daardoor wordt de indruk gewekt dat er voortdurend een uitbarsting dreigt tussen de kapitein, die de rantsoenen tot een minimum beperkt en autoritair optreedt, en de intrigant Fryer, die op slinkse wijze steun van zijn lotgenoten in zijn haat tegen de kapitein probeert te krijgen.

De auteur probeert beide partijen recht te doen en dat leidt er opmerkelijk genoeg toe dat zowel Fryer als Bligh de lezer uiterst onsympathiek worden. Zelfs door de twee mannen tegen het licht van hun familieleven te plaatsen, komen ze niet naderbij. Na lezing overheerst het beeld van een kleinzielig gevecht tussen twee onbeduidende, egocentrische mannen, die elkaar zonder veel reden haten. De mythe die in de afgelopen eeuwen rondom de gebeurtenissen op de ”Bounty” is ontstaan, wordt door Toohey genadeloos ontrafeld. De lezer blijft ontnuchterd achter.