Het boek ”De grenzeloze generatie” heeft bij het verschijnen begin deze maand veel stof doen opwaaien. Het doel van de auteurs om discussie te ontketenen met de prikkelende stelling dat de opvoeding een ongecontroleerd proces dreigt te worden, is zeker geslaagd.In deze krant reageerden Z. B. Nitrauw (SGJ), prof. dr. J. D. van der Ploeg (emeritus hoogleraar orthopedagogiek), prof. dr. H. Boutellier (directeur Verwey-Jonker Instituut) en psychologe T. Neve instemmend op het boek. Ze beamen het gebrek aan normen en gezamenlijke positieve waarden. Ze roepen ieder in eigen woorden op tot bezinning op een waardevolle opvoeding.

Het gesprek moet volgens de auteurs van ”De grenzeloze generatie” gaan over de overdracht van waarden, het kompas waaraan het hedendaagse jongeren ontbreekt. Ons leven als christelijk gezin staat in het perspectief van Gods eeuwigheid. We willen toch niet anders dan dat onze kinderen gedurende hun levensweg hun Schepper leren kennen en hun hoop op God stellen? Als ze volwassen zijn, hopen we dat ze zelfstandig verder kunnen, maar wel afhankelijk van God en verbonden met anderen.

Het overdragen van deze waarden vereist voorleven, doorgeven en inwijden. De gidsrol van ouders is van belang, zoals Van der Ploeg terecht betoogt. Juist een gids biedt naast aandacht en positieve ondersteuning ook grenzen. Onze kinderen hebben leiding en begeleiding nodig.

Autoritatieve stijl

Een opvoedingsstijl waarin liefde en grenzen hand in hand gaan, biedt de meeste ruimte om de juiste richting te wijzen. De auteurs van ”De grenzeloze generatie” reageren op de anti-autoritaire opvoedingsstijl of het onderhandelingshuishouden. Deze stijl is opgekomen als reactie op de autoritaire opvoeding die de eerste helft van de 20e eeuw domineerde.

Wat ons betreft zijn kinderen gebaat bij de autoritatieve stijl, een van de termen die de bekende Amerikaanse onderzoeker Diana Baumrind vier decennia geleden ontwikkelde, maar die nog steeds veel gebruikt wordt. Zij onderscheidt vier stijlen op basis van twee dimensies: enerzijds liefde en aandacht en anderzijds structuur en grenzen.

Bij de autoritaire opvoedingsstijl worden grenzen en gehoorzaamheid benadrukt, terwijl de permissieve opvoedingsstijl juist uitgaat van acceptatie, bevestiging en zo min mogelijk straffen. Bij een verwaarlozende stijl is er van zowel ondersteuning als grenzen weinig sprake. De vierde stijl is de autoritatieve opvoedingsstijl, met evenwicht tussen ondersteuning en structuur, aandacht en grenzen, liefde en gezag, gesprek en duidelijkheid.

Wij signaleren dat er verwarring dreigt te ontstaan door het gebruik van verschillende termen. In januari stelde RD-redacteur Wolvers na het bijwonen van vier opvoedingsavonden van gereformeerde instellingen dat deze de democratische opvoedingsstijl aanbevelen. Volgens het artikel lijkt het echter te gaan om autoritatief opvoeden.

In de volksmond wordt met democratisch opvoeden vaak hetzelfde bedoeld als de liberale of antiautoritaire stijl. De auteurs van ”De grenzeloze generatie” nemen deze nu juist –terecht– op de korrel. Wij pleiten er daarom wij om Baumrinds terminologie te gebruiken en een autoritatieve opvoeding voor te staan.

Van hart tot hart

Bij autoritatief opvoeden is democratie of onderhandeling op basis van gelijkwaardigheid niet aan de orde, maar wel een open gesprek waarin we het onze kinderen mogelijk maken zich belangrijke waarden en normen eigen te maken. Waardevolle tijd is nodig om de juiste waarden voor te leven, te bespreken en van hart tot hart over te dragen.

Kinderen in ontwikkeling zijn gebaat bij onvoorwaardelijke liefde en persoonlijke aandacht. Op die basis mag pedagogische begrenzing de ruimte krijgen. Daar heeft onze maatschappij volgens Nitrauw behoefte aan. Sarina Brons geeft in haar boek ”Ruimte voor regels” hiervoor mooie en concrete handvatten. Kinderen hebben van jongs af aan behoefte aan grenzen en leren daarmee belangrijke waarden als zelfbeheersing, plichtsbesef en gehoorzaamheid, die de huidige generatie volgens ”De grenzeloze generatie” lijkt te missen.

Het is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders, scholen en ieder die op enige wijze bij gezinnen betrokken is om zich regelmatig te bezinnen op de vraag waarnaar we op weg zijn en hoe we het evenwicht van liefde en duidelijkheid in de opvoeding bewaren. Opvoedingsondersteuning hoeft zich niet te beperken tot crisissituaties. Hoewel het ouders vaak aan de nodige rust ontbreekt, zoals Neve beschrijft op basis van haar ervaringen, is het van groot belang dat ouders onderling, met andere ouders en met professionals het gesprek aangaan.

Dat moet vanzelfsprekend en gemakkelijk worden. Laagdrempelige ouderbijeenkomsten of opvoedingskringen zijn daar goede voorbeelden van. We zijn tenslotte gezamenlijk onderweg in deze wereld naar een toekomst die belangrijker is dan dit leven.

De auteur is gezinspedagoog en lid van de projectgroep Opvoeding van Driestar Educatief.