Het lijkt me dat het klimaatverhaal voor velen in de gereformeerde gezindte toch wat ver van het bed staat. De redenen lijken divers. Waarschijnlijk is de analyse van de Engelse theoloog Dave Bookless van A Rocha in zijn recente boek ”Het groene hart van het geloof” er niet zover naast als hij vier overwegingen geeft.Hij stelt dat veel christenen ecologie en milieu riskante thema’s vinden, waar je je maar het beste ver van kunt houden. Sommigen zien allerlei newagetrekken in de overdreven aandacht voor de aarde, waarin deze soms als een nieuwe godin wordt voorgesteld (Gaia).

Anderen vinden de hele zaak vrij irrelevant. Je kunt je wel druk om het klimaat maken, maar je kunt er toch niet veel aan doen. Bovendien gaat het toch eigenlijk meer om het redden van zielen dan om de redding van de aarde?

Weer anderen vinden de aandacht voor milieu en klimaat van secundair belang. Ze zijn er niet tegen dat anderen daar aandacht voor vragen, maar zelf zien ze dat niet als hun roeping. Het punt is dan niet desinteresse, maar simpelweg het punt dat je als mens je nu eenmaal niet voor alles in kunt zetten. Er zijn andere activiteiten die voorrang krijgen.

Weer anderen, ten slotte, vinden zorg voor de schepping juist iets dat bij het christenleven behoort. God heeft de schepping aan de mens gegeven en aan hem toevertrouwd. Dat vraagt om betrokkenheid bij de aarde als Gods werk en om rentmeesterschap.

Veel mensen zeggen dat klimaatverandering een van de grootste bedreigingen is waar de wereld vandaag mee te maken heeft. Daarover is geen consensus en er zijn ook mensen die beweren dat de aarde niet zal opwarmen, maar veel eerder met een nieuwe ijstijd te maken krijgt. Dat beweerde in ieder geval de Delftse emeritus hoogleraar geologie Kroonenberg eerder deze week in het blad Metro. Zo’n tegenverhaal kun je natuurlijk gemakkelijk aangrijpen om de zaak wat op afstand te houden. Dat is niet mijn bedoeling, al is wel de vraag in hoeverre er nog ruimte is voor onafhankelijk wetenschappelijk geluid. De belangen en politieke druk rond dit onderwerp zijn groot en dat is niet altijd goed voor de objectiviteit.

Belangrijker is dat het klimaatprobleem eigenlijk een symptoom is van een veel dieper probleem. En dat is hoe we als mensen, vooral westerse mensen, christenen incluis, omgaan met natuur en schepping. Ook al zou men er in Kopenhagen in slagen het klimaatprobleem in één klap op te lossen, dan zitten we nog met een enorm milieuprobleem. Bossen worden dan nog steeds aangetast, regenwoud verwoest, zeeën en oceanen overbevist, grondstoffen opgeslurpt, roofbouw gepleegd op de bodem, etc. Er kan eigenlijk maar één conclusie zijn: wij vullen de relatie met de natuur verkeerd in. De problemen die dat oproept zijn evenzovele aanklachten tegen ons wanbeheer.

Lynn White

De Amerikaanse hoogleraar Lynn White schreef ruim veertig jaar geleden hierover al een geruchtmakend artikel dat in het prestigieuze blad Science verscheen. Hij stelde daarin dat de wortels van de ecologische en milieucrisis bij de christenheid liggen. Deze gelooft volgens White dat de mens de heerschappij heeft over de natuur en dat je die ten eigen nutte kunt gebruiken. Dat denken zette volgens hem de deur open naar exploitatie van de aarde. Dat is volgens hem de belangrijke verklaring voor het destructieve gedrag dat sindsdien is gevolgd. En, zo stelt White: „Daar de wortels van onze moeilijkheden grotendeels van religieuze aard zijn, moet de remedie ten diepste ook religieus zijn, of we dat nu zo noemen of niet.”

White legt de vinger bij een zere plek. De oplossing voor onze omgang met de schepping is inderdaad een religieus probleem, ook al krijgt het op de preekstoel weinig aandacht. Het probleem is echter niet het christelijk geloof, maar juist een gebrek daaraan. Veel christenen houden er een gezapig en halfslachtig geloof op na, dat de radicaliteit van de Bijbel als het gaat om hoe te leven perfect ‘onschadelijk’ heeft weten te maken. Bijvoorbeeld door er een ernstige geestelijke visie op na te houden. Dat klinkt goed, maar dat is het niet.

Buigen

Het was juist de Reformatie die brak met het dualistische natuur- en genadeschema van de late middeleeuwen en de jonge renaissance. Men boog voor het Woord van God en erkende Hem als Schepper en Verlosser. Daarin kreeg de natuur in feite haar eigen en enig juiste plaats.

Alleen de tragiek van de geschiedenis is dat zij die in principe het juiste antwoord hadden, keer op keer faalden om dit verder uit te werken voor de actuele tijd en problemen waarmee men werd geconfronteerd.

Waarom raakten we het spoor zo bijster? Waarom gaven we geen getuigenis aan de wereld door anders te denken en vooral anders te leven? Er is inderdaad een probleem!

De auteur is universitair docent aan Wageningen Universiteit.
Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl.