Q-koorts ineens in de schijnwerpers
Het aantal gevallen van Q-koorts in Nederland neemt toe. Kwam de ziekte aanvankelijk vooral in Brabant voor, nu melden ook andere regio’s ziektegevallen. Er gaan zelfs stemmen op om drachtige geiten te ruimen. Wat is er over de aandoening bekend?
NAAM: De letter Q is afkomstig van het Engelse woord ”query”, dat vraagteken betekent. Lange tijd was namelijk niet bekend welke ziekteverwekker de aandoening veroorzaakte. Een andere verklaring voor de Q is de naam van de Australische deelstaat Queensland, waar de ziekte begin vorige eeuw bij slachthuispersoneel werd vastgesteld. In 1937 werd de bacterie voor het eerst geïsoleerd.VERWEKKER: Q-koorts is een ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii. Het is een zogeheten zoönose, wat betekent dat dieren die de bacterie bij zich dragen de aandoening op mensen kunnen overbrengen. Het gaat vooral om geiten, in mindere mate om schapen. Maar ook koeien, katten, honden, konijnen en vogels kunnen de ziekte overbrengen.
GEITENHOUDERIJ: De laatste jaren is het aantal geiten in Nederland extreem toegenomen. In 1995 had Nederland 7600 geiten, vorig jaar waren dat er 355.000, 47 keer zo veel. Directeur Roel Coutinho van het Landelijk Centrum Infectieziektenbestrijding van het RIVM stelde deze week in het tv-programma Zembla dat in Nederland sprake is van intensieve geitenhouderij. Hij heeft sterke aanwijzingen dat de concentratie van zo veel geiten op één plaats mede de oorzaak is van de opmars van de ziekte.
BESMETTINGSGEVALLEN: Net als bij de Mexicaanse griep is niet bekend waarom de één wel en de ander niet ziek wordt na een besmetting met de bacterie. Feit is dat bijna alle zieke mensen in de buurt van een geitenstal wonen.
Q-koorts komt sinds 2007 in Nederland voor. In dat jaar werden bij een eerste uitbraak in Noord-Brabant 190 ziektegevallen vastgesteld, zo meldt het RIVM. In 2008 waren dat er al zo’n 1000 en kwam de aandoening ook voor in Zuid-Gelderland. Voor dit jaar staat de teller op zo’n 2200. Volgens de GGD Hart voor Brabant is dit nog maar het topje van de ijsberg. Volgens de officiële cijfers zijn tot dusver zes mensen aan de ziekte overleden.
BESMETTINGSROUTES: Q-koortswordt overgedragen via direct contact met geïnfecteerde dieren en via besmet fijnstof dat mensen inademen. De bacterie Coxiella burnetii kan namelijk jaren overleven in stof of zand. Urine, mest en ook wol van geïnfecteerde dieren is besmettelijk.
Hetzelfde geldt voor de moederkoek, vruchtvliezen en vruchtwater. Dat laatste speelt een rol als een abortus wordt uitgevoerd bij geïnfecteerde dieren. Omdat zo’n abortus vaak in het voorjaar plaatsheeft, als de dieren drachtig zijn, is dit ook de periode dat het aantal ziektegevallen piekt.
Risico op besmetting door vlees is verwaarloosbaar als het vlees hygiënisch wordt behandeld en goed wordt verhit. Consumptie van rauwe melk en producten die daarvan worden gemaakt, vormen echter wel een risico. Dieren kunnen de bacterie op mensen overdragen. Er is echter geen sprake van overdracht van de ene mens op de andere. Veehouders, dierenartsen, slachthuispersoneel en labmedewerkers lopen het grootste risico.
ZIEKTEVERSCHIJNSELEN: Volgens het RIVM worden de meeste mensen niet ziek na een besmetting met de bacterie. Anderen ontwikkelen een griepachtig beeld. Als mensen ziek worden, is dat meestal pas twee tot drie weken na besmetting met de bacterie. Wie de ziekte eenmaal heeft doorgemaakt, is daarna immuun. Er kan nog wel besmetting plaatshebben, maar ziekteverschijnselen treden niet meer op. Vaak zijn de patiënten binnen twee weken weer opgeknapt, maar voor sommigen loopt het minder goed af.
Volgens arts en microbioloog Peter Wever uit het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch is Q-koorts gevaarlijker dan de Mexicaanse griep, omdat jaren later een chronische Q-koorts kan ontstaan, met levensgevaarlijke hartklepontstekingen.
Uit cijfers van de GGD blijkt dat 25 procent van de vrouwen met Q-koorts een jaar later nog vermoeid is. Bij mannen is dat 15 procent.
ZWANGEREN: Mensen met een verminderde weerstand, zoals zwangere vrouwen, hebben een verhoogde kans op een ernstiger ziekteverloop. Ook de vrucht loopt risico. Q-koorts tijdens de zwangerschap is riskant voor het kind en kan leiden tot een spontane abortus.
KINDERBOERDERIJ: Risico’s rond een bezoek aan een kinderboerderij zijn niet helemaal uit te sluiten. De meeste kans op besmetting ontstaat volgens het RIVM bij problematische geboorten van lammeren bij geiten en schapen. Het is raadzaam om na bezoek aan een kinderboerderij goed de handen te wassen.
BEHANDELING: Er bestaat nog geen bewezen effectieve behandeling tegen Q-koorts. Het antibioticum oxatetracycline is een mogelijkheid, maar gebruik van het middel is volgens het RIVM nog onvoldoende onderbouwd.
MAATREGELEN: In 2010 worden alle melkgeiten en schapen ingeënt tegen Q-koorts, zo werd begin november gemeld op een Q-koortssymposium in Den Bosch. Op dit moment wordt er alleen gevaccineerd op bedrijven in Noord-Brabant, delen van Gelderland en Limburg. Er wordt ook nagedacht over het ruimen van besmette dieren. Dit moet echter uiterst zorgvuldig gebeuren, anders verspreidt de bacterie zich juist.
rivm.nl.
