Ik moest er vroeger vaak aan denken. Als kind mijmerde je vooral over het onvoorstelbare dat de geschiedenis zomaar heel anders had kunnen lopen – mijn moeder was van 1922.Penicilline

Prachtig verhaal. Maar of het klopt… Ik heb altijd gedacht dat het bij die medicijnen om penicilline ging. Inmiddels weet ik dat dit eerste algemeen inzetbare antibioticum pas in 1928 werd ontdekt. En dat er voor de Spaanse griep geen bruikbare medicijnen voorhanden waren.

Helaas zal het familieverhaal dan ook omgedraaid moeten worden: als gevolg van de inzet van Amerikaanse troepen op het vasteland van Europa aan het eind van de Eerste Wereldoorlog werd het griepvirus verplaatst van Amerika naar Europa. Het virus, dat snel om zich heen sloeg, leidde niet alleen tot veel doden onder de Amerikaanse soldaten in Europa, maar ook onder de Europese burgerbevolking. Juist de meest gezonde en weerbare leeftijdsgroep, die van de jongvolwassenen, werd getroffen. De griep vertrok net zo plotseling als hij gekomen was. Eind 1919 was de pandemie, de wereldwijde uitbraak met naar schatting 20 tot 50 miljoen slachtoffers, voorbij.

Een pandemie is een infectieziekte die over grote delen van de aarde verspreid is. Behalve de Spaanse griep waren er in de vorige eeuw de Aziatische griep (1957, 1 miljoen doden) en de Hongkonggriep (1968, 700.000 doden).

Veertig jaar zaten virologen te wachten op de volgende. Nu is het eindelijk zover: de Mexicaanse griep. In vergelijking met vorige pandemieën zijn er weinig slachtoffers, tot nu toe wereldwijd zo’n 5000.

Kun je eigenlijk wel spreken van een pandemie? Alleen in Nederland al overlijden immers jaarlijks zo’n 1000 tot 2000 mensen aan de gevolgen van een ‘gewone’ griep. Volgens de geldende definitie is er inderdaad sprake van een pandemie. De griep komt verspreid over de wereld voor en besmet grote aantallen mensen. Wel geldt dat het virus in de meeste gevallen relatief mild is. Waarom dan zo veel aandacht in de media, zo veel paniek bijna?

Enkele oorzaken op een rij. Het is onbekend wat de toekomst ons brengen zal. Zal het virus niet plotseling veel agressiever worden? En zal bij een verdere verspreiding het openbare leven niet lamgelegd worden? Op dit moment is nog sprake van een lichte epidemie. Maar stel dat de aantallen toenemen en scholen, bedrijven en organisaties te maken krijgen met uitvalcijfers van 20 tot 30 procent, dan worden de maatschappelijk en economische gevolgen aanzienlijk. De griep deed zich voor het eerst voor rond Koninginnedag. Juist in de zomer ziet een nieuwsvirus altijd kans om snel in omvang toe te nemen. Ten slotte is er de wetenschappelijke interesse van virologen en, voor een deel daarmee verweven, het economische belang van de farmaceutische industrie.

Ik schrijf dit niet om het vuurtje rond de Mexicaanse griep aan te wakkeren, maar om nuchter naar de feiten te kijken. Laten we eerlijk zijn, rond de zomervakantie vonden we het allemaal spannend. Hoe zou het aflopen? En toen de verhalen naar buiten kwamen van overigens gezonde mensen, ook kleine kinderen, die overleden ten gevolge van de griep, sloeg ook bij sceptici de twijfel toe. Zou het erge dan toch waar worden?

Vaccinatie

Nu de gegevens op een rij. Maanden worden wij voorbereid op een pandemie. Niet bekend is wanneer, maar zeker is dat de Mexicaanse griep zal toeslaan, zo klinkt het. Er komt een voorlichtingsfolder over voorzorgsmaatregelen en gevolgen.

Inmiddels is het zover. De Mexicaanse griep is gearriveerd. Veel mensen zijn ziek. Toch spreken we nog van een lichte epidemie. Het protocol schrijft voor dat zieken de dokter bellen. Na enkele dagen gaan de meeste patiënten weer aan het werk. Volgens het protocol zijn ze dan nog besmettelijk. Toch blijft de verwachte uitbraak uit…

Dan de vaccinatie. Maanden geleden zijn 34 miljoen vaccins aangeschaft. Ze worden op geheime plaatsen bewaard. Want stel dat de griep daar is en de paniek uitbreekt.

Eindelijk zijn de vaccinatieprogramma’s gestart. Eerst de risicogroepen. Vanaf 23 november zijn de kleine kinderen aan de beurt. Als het gevaar van een pandemie daadwerkelijk zo groot is, is het dan niet onverantwoord om zo lang te wachten met vaccineren? Straks is het al over voor we klaar zijn!

Zijn vaccinaties en voorzorgsmaatregelen dan niet nodig? Dat wil ik niet beweren. Het is goed dat risico’s ingeschat en waar mogelijk verkleind worden. Maar dan zonder paniek.

En in de wetenschap van zondag 10, dat alle dingen, ook gezondheid en ziekte, ons niet bij geval maar van Gods Vaderlijke hand toekomen. Die wetenschap maakt niet onbezorgd. Maar geeft, als het goed is, wel rust.

Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl.