Voor het eerst in de geschiedenis wonen er meer mensen in steden dan op het platteland. Volgens de laatste schattingen van de Verenigde Naties vestigen zich dagelijks meer dan 200.000 mensen in steden. Omdat steden voor hun grondstoffen, water en energie bijna volledig afhankelijk zijn van gebieden buiten de stad, neemt de druk op deze gebieden toe.Betrouwbare en betaalbare technieken om steden meer zelfvoorzienend en minder kwetsbaar te maken, zijn ruim beschikbaar. Net als kinderen zouden steden volwassen moeten worden. Dit betekent dat ze uiteindelijk moeten stoppen met groeien en moeten voorzien in de eigen levensbehoefte.

Water in steden biedt grote kansen om steden meer zelfvoorzienend te maken. Zo is water een uitstekende collector van warmte. Deze warmte kan in de zomer met behulp van een warmtepomp onder de grond worden opgeslagen en in de winter weer gebruikt worden om woningen te verwarmen. Dit scheelt 60 procent CO2-uitstoot ten opzichte van verwarming met cv-ketels. Een wateroppervlak van 80 vierkante meter is al voldoende voor één woning. Met een terug­verdientijd van tien jaar is deze techniek economisch rendabel.

Regenwater

In een gemiddelde nieuwbouwwijk valt genoeg neerslag om de wijk zelfvoorzienend te maken op het gebied van de watervoorziening. Regenwater verdwijnt nog vaak ongebruikt in het rioolstelsel. Een regenwatertank onder iedere woning kan de watervraag van een wijk op jaarbasis tot 27 procent verminderen.

Ondanks de urgentie om steden duurzamer te maken, blijkt dat technische en economische haalbaarheid van innovatieve technieken niet voldoende is voor toepassing op grote schaal. Innovaties blijven vaak geïsoleerd en breken niet door. Grootschalige toepassing van nieuwe technieken vraagt om een verandering van de rol van overheden, burgers en bedrijven.

Deze partijen zijn vaak slecht toegerust om deze nieuwe rol uit te voeren, omdat zij de ervaring en kennis missen. Zo heeft een waterschap zelden de kennis en kunde in huis om het watersysteem als energiebron in te zetten. Ook zijn er maar weinig burgers die ervaring hebben met opvang en gebruik van regenwater in de eigen woning. De sterk afgebakende verantwoordelijkheden in de maatschappij dwingen organisaties om zich te richten op hun kernactiviteit. Ook dit staat toepassing van innovaties in de weg.

Voorlichting en subsidies zijn de instrumenten die het vaakst worden ingezet om innovatie te bevorderen. Dit is echter onvoldoende om innovaties echt door te laten breken. Hiervoor is het nodig dat organisaties in staat worden gesteld op een andere manier te gaan werken. De opbouw van kennis en ervaring met nieuwe technieken en een bredere opvatting van de verantwoordelijkheid van organisaties op het gebied van duurzaamheid zijn hiervoor een eerste vereiste.

De auteur is civiel ingenieur en verdedigt op 23 november aan de Technische Universiteit in Delft zijn proefschrift over innovaties in het waterbeheer.