Zij zijn donderdagavond en vrijdag bijeen voor een top. Lissabon en Kopenhagen, daar draait het om op die vergadering in Brussel. De namen van de Portugese en de Deense hoofdstad zijn verbonden met respectievelijk het toekomstige verdrag en met de VN-klimaatconferentie die in december wordt gehouden. De voortgang op beide terreinen vormt het hoofdgerecht op het menu van het herfstberaad.De politieke leiders hopen nu echt de laatste hindernissen op te ruimen voor de inwerkingtreding van de nieuwe interne spelregels. Het zit vast op alleen Tsjechië. President Klaus moet nog zijn handtekeningen zetten en bij het constitutionele hof daar loopt nog een procedure.

Het staatshoofd eist sinds enkele weken een garantie dat Duitsers die na de oorlog uit Tsjecho-Slowakije zijn verdreven geen aanspraak kunnen maken op destijds onteigende bezittingen. Hij verlangt daartoe een bepaling dat zijn land buiten het handvest voor de grondrechten blijft. Dat document is opgenomen in het verdrag. Voorzitter Barroso van de Europese Commissie had het eerder over „een kunstmatig obstakel.” Klaus dwarsboomt gewoon de door hem verfoeide verdere Europese integratie.

De Zweedse premier Reinfeldt, bij wie momenteel de regie berust over de werkzaamheden in de EU, zoekt een oplossing en denkt aan een verklaring die de vanuit Praag geopperde wens honoreert. Zijn collega’s zullen daarin wel meegaan, mits Klaus de keiharde toezegging doet dat hij daarna onverwijld tekent. Er zijn signalen dat hij bereid is zijn verzet te staken. Maar deze man zorgde al vaker voor verrassingen. Inmiddels vraagt Slowakije trouwens om eenzelfde uitzonderingspositie.

Een andere ontwikkeling in Tsjechië draagt eveneens bij tot vertraging. Een groep senatoren stapte onlangs naar het constitutionele hof omdat zij menen dat de hervormingen in de EU niet stroken met de grondwet. De rechters hebben gisteren een hoorzitting georganiseerd. Zij geven pas op 3 november uitsluitsel. Weinigen houden er rekening mee dat zij de bezwaren zullen onderschrijven –vorig jaar werd een soortgelijke klacht ook afgewezen– maar zekerheid is er tot dusver uiteraard niet.

Gezien dit alles zit een beslissing over de voorzitter van de Europese Raad en over de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid, officieus aangeduid als president en minister, er niet in. Beide functies zijn nieuw en vloeien voort uit de invoering van ‘Lissabon’. Balkenende zegt geen kandidaat te zijn voor eerstgenoemde post, maar velen beschouwen hem toch als een serieuze kanshebber. Wellicht volgt in november een extra top om de benoemingen te regelen.

Het tweede belangrijke agendapunt betreft het klimaat. Over enkele weken beginnen in Kopenhagen de finale onderhandelingen tussen bijna 200 landen over een aanpak om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen. Het Kyotoprotocol, met de huidige afspraken op dit gebied, vervalt in 2012.

Het lukte de EU in de voorbije maanden niet overeenstemming te bereiken over het geld dat er vanuit de Unie beschikbaar komt voor hulp aan de ontwikkelingslanden bij de inspanningen die zij aanvaarden om de emissie van broeikasgassen terug te dringen. Zonder financiële compensatie vanuit de rijke continenten zullen de arme regio’s waarschijnlijk medewerking aan een mondiaal akkoord weigeren. De Europese Commissie denkt aan jaarlijks, vanaf 2020, 15 miljard euro. De hoogte van het bedrag en de verdeling van de lasten veroorzaken onenigheid.

Alleen Nederland, België, Groot-Brittannië, Zweden en Denemarken dringen aan op snel knopen doorhakken. De meeste regeringen houden de boot af. In deze tijden van crisis teken je geen dure cheques, luidt een overweging. De partners uit Oost-Europa, met Polen voorop, vinden het redelijk dat zij gelet op hun economische achterstand in ieder geval ontzien worden.

Een ander twistpunt tussen oost en west in Europa gaat over de vraag wat straks te doen met ongebruikte emissierechten uit het Kyototijdperk. Veel landen uit het vroegere communistische blok beschikken over een flinke voorraad, doordat hun economie en de daarmee samenhangende industriële vervuiling langzamer groeide dan verwacht. Zij staan erop dat ze die rechten mogen meenemen naar de periode na 2012, zodat ze dan hun uitstoot van schadelijke stoffen minder hoeven te beperken. Ze kunnen ze eventueel ook tegen een forse prijs verkopen.

De oude lidstaten willen ze het liefst gewoon schrappen: allemaal met een schone lei beginnen. Het belooft een moeilijke discussie te worden. De ministers van Milieu kwamen er vorige week niet uit. Daarom is het dossier nu aan de orde op het hoogste politieke niveau.