Waarover gaat deze discussie?Afgelopen zomer verklaarde de Amsterdamse hoogleraar voortplantingsgeneeskunde F. van der Veen dat hij de zogeheten eicelvitrificatie op bredere schaal wilde gaan toepassen. Door vroegtijdig eicellen uit te nemen bij vrouwen die op dat moment nog geen uitgesproken kinderwens hebben en deze in te vriezen, kunnen de cellen bewaard blijven tot het moment waarop de vrouw wel kinderen wil. Dan worden de eicellen weer ontdooid en bevrucht met een verse zaadcel. Als deze behandeling aanslaat, plaatsen artsen de op deze manier gekweekte embryo’s terug in de baarmoeder, waarna mogelijk een zwangerschap volgt.

Hoe belastend is deze behandeling voor een vrouw?

Zeer belastend. Om de eicelproductie te bevorderen moet een vrouw gedurende zo’n vijftien dagen hormooninjecties inspuiten. Hierna worden circa acht eicellen geoogst. Deze behandeling moet worden herhaald, net zo lang tot het benodigde aantal van dertig à veertig eicellen is verkregen. Voordat deze cellen worden teruggeplaatst, moeten vrouwen hormoontabletten slikken, die qua zwaarte vergelijkbaar zijn met de anticonceptiepil.

Waarom veroorzaakte het plan van Van der Veen commotie?

Onder andere de door hem beoogde, bredere toepassing van eicelvitrificatie riep vragen op. Op dit moment wordt deze techniek vooral benut om de kinderwens veilig te stellen van vrouwen die behandeld worden tegen kanker, een zogenaamde medische indicatie. Een bredere toepassing zou betekenen dat eigenlijk alle vrouwen, ongeacht de reden, gebruik kunnen maken van deze techniek.

Critici, die zich bepaald niet alleen in orthodox-christelijke hoek bevinden, omschrijven dit voorstel als een vorm van u-vraagt-wij-draaiengeneeskunde waar zij vraagtekens bij hebben. Andere medisch-ethische vragen hadden betrekking op de maximumleeftijd voor het terugplaatsen van eicellen, de voors en tegens (ook voor kinderen) van het oude(re) moederschap en de onduidelijkheid over de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van kinderen die zijn geboren met behulp van deze vitrificatietechniek.

Wat betekent de brief van staatssecretaris Bussemaker voor dit debat?

Niets, de staatssecretaris zegt als het ware tegen de vragenstellers uit de Kamer: Ik heb uw zorgen doorgegeven aan de beroepsgroep. Artsen die eicelvitrificatie toepassen, begeven zich volgens haar binnen dezelfde wettelijke kaders als artsen die gebruik maken van de reguliere ivf-techniek. De grens tussen medische en sociale indicaties is volgens haar niet scherp te trekken, maar om misverstanden over twijfelgevallen te voorkomen, heeft zij artsen om een richtlijn gevraagd.

Belangrijk vindt zij wel dat de maximumleeftijd van vrouwen waarop artsen de ooit ingevroren eicellen weer mogen terugplaatsen gelijk moet zijn aan de leeftijd waarop dit mag in de reguliere ivf-procedure. Dit betreft echter geen heikel punt, omdat Van der Veen al heeft aangegeven dat hij in dit opzicht de opvattingen van zijn beroepsgenoten volgt.

Hoe nu verder?

Zoals gezegd, de hoogleraren voortplantingsgeneeskunde zijn nu aan zet, maar die zijn intern verdeeld. Hoogleraar Van der Veen werkt rond eicelvitrificatie met drie contra-indicaties; hij weigert deze behandeling bij medische zinloosheid, bij een psychiatrische ziekte bij de ouders en bij het risico op mogelijke kindermishandeling. Uit een reportage die NRC Handelsblad onlangs publiceerde valt af te leiden dat een deel van zijn beroepsgenoten voorstander is van strengere criteria. „Hoe meer er technisch kan, hoe meer er geëist wordt”, verzucht een van hen.

Dat de wensgeneeskunde belastend kan zijn voor een arts is overigens iets wat ook Van der Veen kan beamen. Hij laat gegadigden voor een vitrificatiebehandeling altijd bij het raam zitten en neemt zelf plaats op een verhoogde stoel bij de deur, zegt hij in NRC Handelsblad. De reden: als patiënten die hij een nee moet verkopen in een zodanige woede ontsteken dat hij zich uit de voeten moeten maken, kan hij snel weg.