Wat is de SER eigenlijk?De Sociaal-Economische Raad voorziet het kabinet en het parlement gevraagd óf ongevraagd van advies over met name sociaaleconomisch beleid (arbeidsmarkt en sociale zekerheid). Het overlegorgaan werd in 1950 –de tijd van de naoorlogse wederopbouw– opgericht met het doel om ondernemers en werknemers blijvend te betrekken bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

Door zijn samenstelling kan de SER zorgdragen voor maatschappelijk draagvlak in de Hollandse polder rond heikele thema’s. De raad fungeert zo als bliksemafleider voor conflicten.

Naast zijn adviesfunctie houdt de SER ook toezicht op de zogenoemde product- en bedrijfschappen (PBO’s). Dit zijn publiekrechtelijke organisaties die ondernemers en werknemers hebben opgetuigd rondom een bepaald product of een bepaalde bedrijfstak, zoals bijvoorbeeld de productschappen Vee, Vlees en Eieren.

Wie hebben het binnen de raad voor het zeggen?

In de SER hebben drie verschillende groepen zitting: werknemers, werkgevers en zogenoemde kroonleden.

De werknemers worden in de raad vertegenwoordigd door de vakbonden MHP, FNV en CNV. Namens de werkgevers hebben VNO-NCW, MKB Nederland en LTO Nederland zitting in de SER. De kroonleden zijn onafhankelijke deskundigen die op voordracht van het kabinet worden benoemd door de koningin. Deze kroonleden, zoals de directeuren van DNB (Brouwer) en CPB (Teulings), worden geacht het algemeen belang te dienen, maar ze vertegenwoordigen niet de overheid.

In totaal telt de raad 33 zetels: elf voor ondernemersleden, elf voor werknemersleden en elf voor de kroonleden. Vas-te voorzitter van de raad is Alexander Rinnooy Kan.

En vergadert nu die complete club over de AOW-leeftijd?

Nee. De voltallige raad vergadert doorgaans alleen op de derde vrijdag van iedere maand. Slechts een selecte groep buigt zich momenteel over het AOW-vraagstuk (zie illustratie). Zij vormen met elkaar de ”Ad-hoc commissie alternatief algemene verhoging AOW-leeftijd”.

In die werkgroep hebben kopstukken als werkgeversvoorman Bernard Wientjes en FNV-voorzitter Agnes Jongerius overigens geen zitting. Op de achtergrond spelen juist zíj echter een allesbeslissende rol in de onderhandelingen.

Hoe machtig is de SER?

In een recent onderzoek concludeerde promovendus en historicus Willem Camphuis dat de invloed van de SER, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, matig is. Zo worden de adviezen van de raad wel grondig gelezen, maar lang niet altijd overgenomen.

Verder blijkt volgens Camphuis dat hoe moeilijker de tijden zijn in economisch opzicht, des te meer het kabinet de SER op afstand houdt. Ook geldt: hoe sterker de regering, hoe zwakker de SER.

Dus ook al komt de SER eruit, dan nog is het kabinet niet verplicht het advies op te volgen?

De politiek heeft altijd het laatste woord. Wanneer ondernemers, werknemers en kroonleden echter eensgezind zijn in hun advies, is dat voor het kabinet wel een krachtig signaal dat zwaar zal wegen.

Komt de SER met een verdeeld advies of met helemaal niets, dan is de kans groot dat het kabinet zelfstandig de eigen plannen zal gaan uitwerken. Verdeelde adviezen van de SER komen regelmatig voor. Zo wist het overlegorgaan over het thema medezeggenschap in diverse overlegrondes geen overeenstemming te bereiken. In 2006 bleek er ook rondom versoepeling van het ontslagrecht sprake van een onoverbrugbare kloof tussen werkgevers en werknemers.

Wat zijn op dit moment de kansen op een unaniem advies?

De hoofdrolspelers zijn er nog niet in geslaagd een compromis te bereiken en schatten de kans op succes geheel verschillend in.

Vakbonden, vooral CNV en MHP, tonen zich nog optimistisch, maar werkgeversorganisatie VNO-NCW acht de kans op succes slechts gering. Ook het FNV is al druk in touw met het voorbereiden van een massademonstratie, mochten de onderhandelingen op niets uitlopen.

Echter, onder druk wordt alles vloeibaar. Of, zoals minister Bos van Financiën het recent uitdrukte: „Hoe groter het lawaai buiten, hoe serieuzer ze binnen onderhandelen.”

Zowel werkgevers als werknemers willen straks niet als spelbreker te boek komen te staan. Bovendien zou het uitblijven van consensus slecht zijn voor de reputatie van de SER.

De raad is er echter een kei in om in enkele uren veel op papier te krijgen. Tot woensdagnacht is daarom nog niets zeker, ondanks de ketelmuziek van de sociale partners in de pers.