Een conventie met 105 afgevaardigden van de EU-instellingen en van de regeringen en nationale parlementen van de huidige en beoogde lidstaten, werkt sinds bijna een jaar aan een concept voor een gezamenlijke constitutie. Daarin moeten de spelregels staan voor een Unie in een nieuw jasje. Voorzitter van de ’denktank’ is de Franse oud-president Valéry Giscard d’Estaing.

Hij presenteerde donderdag een tekst voor de inleidende artikelen. Een daarvan handelt over de waarden die het fundament vormen onder de nagestreefde onderlinge eenheid. We treffen er begrippen in aan als menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, rechtsstaat en mensenrechten. „Doel is een vreedzame samenleving, gegrond op een praktijk van tolerantie, gerechtigheid en solidariteit”, zo valt te lezen.

Er wordt echter niet gerefereerd aan de christelijke traditie van Europa of aan, in bredere bewoordingen, religieuze elementen. Eerste-Kamerlid Van der Linden (CDA), een van de twee vertegenwoordigers van het Nederlandse parlement in de conventie, betreurt dit. „Religies hebben hun sporen getrokken in de geschiedenis van ons continent”, zegt hij in een reactie.

De christen-democraten, verenigd in de Europese Volkspartij (EVP), zullen proberen aan de hand van amendementen de schets op dit onderdeel te wijzigen. „We maken hier een zwaar punt van”, laat Van der Linden weten. Maij-Weggen, die de CDA-delegatie binnen het Europees Parlement aanvoert, merkt in dit verband op: „Zo’n aanpassing is een dringende wens van onze politieke groepering.”

De EVP heeft zich enkele maanden geleden al uitgesproken voor een duidelijke verwijzing naar „de waarden van degenen die geloven in God.” Zij pleitte toen voor eenzelfde formulering als in de preambule van de Poolse grondwet.

Socialisten en Groenen voelen er niets voor de christen-democraten in deze gevoelige kwestie hun zin te geven. Er dient vrijheid van godsdienst te zijn en daarom mag niet één bepaald geloof eruit gelicht worden, luidt hun redenering.

De voormalige Italiaanse premier Amato, die als vice-voorzitter optreedt van het gezelschap dat de bestuurlijke hervormingen voorbereidt en die zich rekent tot de socialisten, benadrukte donderdag in een toelichting in Brussel dat het betrokken artikel waarden opsomt die kunnen fungeren als aanknopingspunt om sancties te treffen tegen lidstaten die wezenlijke principes van de EU schenden. „Onze verantwoordelijkheid is daarom díe waarden te noemen die unaniem worden gedeeld. Er mag geen verschil van mening zijn over de interpretatie ervan”, aldus Amato.

„Ten aanzien van religieuze waarden bestaan er uiteenlopende opvattingen. Dat moeten we accepteren. Zij behoren tot dat soort waarden dat arbitrair is binnen de EU. Daarom passen die niet in dit kader.”

Giscard d’Estaing wees erop dat het nu voorliggende voorstel overigens alleen bedoeld is als handreiking voor een „openhartige discussie.” Over drie weken zal de voltallige conventie erover debatteren. Wellicht schrijft het presidium, dat vijftien leden telt, al voor die tijd, aan de hand van ingediende amendementen, een herziene versie.

Artikel 1 van het ontwerp wijdt enkele woorden aan het federale karakter van de EU. Meteen daarna de constatering dat de nationale identiteit van de afzonderlijke landen zal worden gerespecteerd. Eurosceptici vrezen een ontwikkeling in de richting van een Europese superstaat, iemand als Maij-Weggen daarentegen vindt het jammer dat in de tekst niet een verdere integratie expliciet als doel is opgenomen.

Giscard geeft in overweging om de buitenlandse politiek een zaak van intergouvernementele samenwerking te laten blijven. Dat betekent dat de regeringen in feite de bevoegdheden behouden. Geen besluiten op dit terrein binnen een communautair orgaan als de Europese Commissie.

Wel een prachtig streven: „De lidstaten zullen actief en zonder reserves het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid steunen, in een geest van loyaliteit en solidariteit. Zij zullen zich onthouden van acties die indruisen tegen de belangen van de Unie of de effectiviteit daarvan ondermijnen.” Een volzin die op een moment dat de vijftien hopeloos verdeeld zijn in het conflict rond Irak scepsis of misschien, zoals de voorzitter het uitdrukte, gevoelens van melancholie oproept.

Het is de bedoeling dat de conventie halverwege dit jaar haar aanbevelingen overhandigt aan de regeringsleiders. Die hebben het laatste woord. Zij nemen de definitieve beslissingen over de inhoud van de toekomstige constitutie.