Zoals de SCP-uitgave ”Vrijwilligerswerk in meervoud” (2009) laat zien, zijn er nog steeds heel veel Nederlanders als vrijwilliger actief. Toch ervaren we met elkaar, als burgers, vrijwilligers en als organisaties die met vrijwilligers werken, een tekort. In het SCP-rapport ”Vrijwilligersorganisaties onderzocht” (2005) geeft 38 procent van de vrijwilligersorganisaties aan een tekort aan vrijwilligers te hebben. Maar: 60 procent van die organisaties heeft momenteel geen vacature…Er is geen tekort aan vrijwillige energie maar er is sprake van slordig gebruik. Gisteren was de Dag van de Duurzaamheid en de opdracht tot duurzaam omgaan met hulpbronnen geldt ook voor het vrijwilligerswerk. Vrijwillige energie kent drie bouwstenen: bereidheid, beschikbaarheid en geschiktheid. Deze bouwstenen moeten kloppen bij zowel het individu dat de energie produceert als bij de organisatie die de energie wil gebruiken.

Bereidheid is niet het probleem. Nederlanders zijn nog steeds massaal bereid iets voor anderen en de samenleving te doen. En al helemaal in levensbeschouwelijke organisaties. Het probleem is echter dat de aangeboden beschikbaarheid en geschiktheid niet aansluiten bij de beschikbaarheid en geschiktheid die gevraagd worden door organisaties.

Beschikbaarheid is niet een probleem van uren, maar van prioriteit in de agenda. Sportverenigingen maken daarom roosters voor de bardienst om in de agenda van hun leden te komen. Dat kan op veel meer plaatsen, ook bijvoorbeeld in de kerk voor het koffieschenken.

Organisaties moeten inspelen op de nieuwe vormen van vrijwilligerswerk waarbij gecombineerd, of liever gezegd ”gecombimeerd” wordt. Dus werknemersvrijwilligerswerk (bedrijf en vrijwilligerswerk), maatschappelijke stage (school en vrijwilligerswerk), familievrijwilligerswerk (samen met je kinderen), vrijgezellenvrijwilligerswerk (tegelijk met daten).

Extreem flexibel

Geschiktheid is niet een probleem van een gebrek aan opleiding. Het probleem van geschiktheid is vooral dat niet iedereen zijn/haar geschiktheid beschikbaar wil stellen (de accountant wil gasten bezoeken, niet penningmeester zijn) en dat het wederom vastloopt op de beschikbaarheid.

Daarom is de gemiddelde bestuurder geschikt genoeg om het vrijwilligerswerk beschikbaar te maken op het moment dat Nederlanders vrijwillige energie kunnen en willen produceren. Daarvoor moet de organisatie extreem flexibel zijn (grote en kleine klussen die gedaan kunnen worden op allerlei verschillende momenten) en moet er worden samengewerkt om in die agenda’s van burgers te komen. Vrijwillige energie mag niet verspild worden door bijvoorbeeld mensen te werven zonder dat ze iets kunnen doen, zoals het gebrek aan vacatures uit het SCP-onderzoek laat zien.

De auteur is hoogleraar vrijwilligerswerk, civil society en ondernemingen aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit. Dit artikel is een bewerking van een inleiding gisteren op het congres van nationale vereniging De Zonnebloem.