Het kan verkeren. Vijf jaar geleden behaalde Schröder als lijsttrekker van de sociaal-democratische SPD in de deelstaat Nedersaksen, hoofdstad Hannover, nog de absolute meerderheid. Nu voorspellen opiniepeilingen een stevig verlies voor de SPD. Commentatoren sluiten zelfs niet uit dat de christen-democratische CDU en de liberale FDP samen de meerderheid halen.

In Hessen, hoofdstad Wiesbaden, verwacht iedereen dat de CDU met premier Roland Koch aan de macht blijft. Zijn partij staat in de peilingen al maanden op winst. Het is alleen de vraag of de coalitie met de FDP kan worden voortgezet, omdat het twijfelachtig is of de liberalen zondag de kiesdrempel halen.

De CDU meet voortdurend de mislukte start van het tweede kabinet Schröder breed uit. Bovendien zit het economisch tij hem steeds tegen. De werkloosheid in Nedersaksen bedraagt bijna 10 procent en de staatsschuld neemt snel toe. Vier jaar geleden lag de deelstaat nog voorop waar het om de economische groei ging. Ook in Hessen is de werkloosheid gestegen (tot 7,2 procent).

Bij de bondsdagverkiezingen van vorig jaar september had bondskanselier Gehard Schröder het ’geluk’ dat enkele weken daarvoor in het oosten van Duitsland zich een watersnoodramp aandiende. Voor het oog van de televisiecamera’s acteerde hij als ”de vader des vaderlands”. Zijn achterstand in de peilingen op de christen-democraten van Edmund Stoiber smolt weg als sneeuw voor de zon.

Schröder deed er nog een schepje bovenop door krachtig stelling te nemen tegen een Amerikaanse aanval tegen het Irak van Saddam Hussein. Schröder eindigde uiteindelijk gelijk met de christen-democraten maar bleef dankzij de winst van coalitiepartner de Groenen aan de macht.

De laatste weken hebben de sociaal-democraten opnieuw het oorlogsthema van stal gehaald. Eigenlijk werd het aangereikt door de Amerikanen. Twee weken geleden noemde de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld „de Duitsers een probleem.” Hij bedoelde daarmee bondskanselier Schröder.

Bij verkiezingsoptredens in de deelstaten laat Schröder niet na de SPD als consequente vredespartij af te schilderen. „Wij zullen niet toelaten dat de oorlog weer een politiek middel wordt.” De sociaal-democraat speelt daarmee handig in op gevoelens bij het volk, want een mogelijke oorlog houdt de mensen behoorlijk bezig.

De SPD-lijsttrekker in Hessen, Gerhard Bökel, benut iedere ruimte om affiches te plakken met de tekst: ”Geen oorlog in Irak!”. Bökels meest gehoorde uitspraak van de laatste dagen: „Wij zijn niet de dienstbodes van Donald Rumsfeld en George Dubbeljoe Bush.” Waar hij optreedt, vindt Bökel bijval, maar toch is er twijfel: Is oorlog tegen Irak wel een thema voor deelstaatverkiezingen?

Bökels inspanningen ziet men nog niet terug in de peilingen. Steevast staat zijn belangrijkste tegenstrever, minister-president Roland Koch, twintig punten voor in de vraagonderzoeken. Makkelijk heeft de voormalige Hessische minister van Binnenlandse Zaken het niet. Hij is slechts bekend bij 61 tot 67 procent van de kiezers. Dit werd onlangs bevestigd door een test die redacteuren van het satirische magazine Titanic uitvoerden. Gewapend met rode anjers en SPD-buttons gaven zes in goedkope kostuums gestoken heren zich stuk voor stuk voor Bökel uit en probeerden de verkiezingscampagne van de geplaagde SPD-voorman nieuw leven in te blazen. De redacteuren deden geen enkele moeite ook maar enigszins op Bökel te lijken. Waarom ook? „Niemand kent Bökel”, aldus Titanic-hoofdredacteur Martin Sonneborn. Hij kreeg gelijk. „Wat we vermoedden, is bewaarheid. Bökel is bij SPD-kiezers en -partijleden uiterst onbekend. Waarschijnlijk herkent hij ’s ochtends zichzelf niet eens bij de eerste blik in de spiegel.”

Ondanks alle scherts laat Bökel de moed niet zakken. De titel van zijn homepage luidt vertaald in het Nederlands: www.verkiezingsoverwinning2003.de. Waarschijnlijk is hier de wens de vader van de gedachte.

Bökels partijgenoot, premier Sigmar Gabriel (SPD) van Nedersaksen, zet zich zelfs tegen Berlijn af om het negatieve tij te keren. Zo pleitte hij tegen de zin van de SPD-top voor de herinvoering van een vermogensbelasting. Of dit de redding voor hem betekent, is maar de vraag. Zoals het er nu uitziet, kan hij vermoedelijk alleen aan de macht blijven met steun van de Groenen.

Zowel Gabriel als Koch worden landelijke ambities toegekend. Gabriel geldt binnen de partij als een van de kroonprinsen van Schröder. En Koch kan na mooie winstcijfers in Hessen versterkt het gevecht om het kanselierkandidaatschap van de CDU voor de landelijke verkiezingen van 2006 ingaan. Mogelijk is de strijd van zondag een voorproefje voor de toekomst.

Schröder heeft al gezegd dat de verkiezingen in Hessen en Nedersaksen geen gevolgen zullen hebben voor de nationale politiek. In de Bondsraad (de Duitse Eerste Kamer) heeft de oppositie al een meerderheid en verandert er weinig. Het belangrijkste resultaat van de verkiezingen kan zijn dat president Johannes Rau (SPD) geen tweede ambtstermijn krijgt.

De president wordt gekozen door de ”Bundesversammlung” -een gezamenlijke zitting van de Bondsdag en de senaat- en na zondag krijgen de christen-democraten en liberalen hierin zoals het er nu uitziet een meerderheid. De opvolger van Rau kan dan wel eens uit Hessen komen. Burgemeester Petra Roth van Frankfurt am Main zou volgend jaar wel eens tot de eerste vrouwelijke president van Duitsland kunnen worden gekozen.