De burgemeester van Zoetermeer die een onvoldoende haalde voor het inburgeringsexamen moet zich natuurlijk schamen, maar hij staat niet alleen. Uit onderzoek komt telkenmale naar voren dat het droevig is gesteld met de kennis van de Nederlandse Grondwet. Als een van de oorzaken wordt gewezen op de taal waarin de Grondwet is gesteld: te ingewikkeld en slechts voor juridisch geschoolden te doorgronden.Met deze diagnose ligt de remedie voor de hand: herschrijf de Grondwet in eenvoudige, heldere taal en neem hem op in het onderwijscurriculum. Je hoeft evenwel geen rechtssocioloog te zijn om te beseffen dat er voor een ‘levende’ Grondwet –een wet waarnaar in het debat wordt verwezen– meer nodig is. Een wet blijft een ‘dode letter’ als mensen hem niet gebruiken.

Een blik op Amerika, met zijn veel bejubelde Constitution, is wat dat aangaat instructief. De tekst van de Grondwet is weliswaar relatief kort, maar ook deze is net zoals de Nederlandse niet zonder gedegen juridische studie te begrijpen. Maar zelfs een ernstige weeffout en het herhaaldelijk gebruik door het hooggerechtshof om de ongelijkheid van Afro-Amerikanen te bevestigen, vormen geen belemmering voor een actief gebruik. Bovenal komt de adoratie voor de grondwet voort uit de belofte die hij inhoudt, verwoord in de preambule: „We the people, in order to form a more perfect Union…”

Kenmerkend voor de Amerikaanse grondwet is dat de hoogtepunten veelvuldig en doorleefd worden herdacht. Er is zelfs een speciale Constitution Day (17 september). Ontwikkelde Amerikanen kennen de rechters van het hooggerechtshof, dat in concrete gevallen het laatste woord heeft over de betekenis van de grondwet.

In Nederland vormt de invoering van het grondwettelijk toetsingsrecht een mooie aanleiding om hier de Grondwet een belangrijker rol te laten spelen. Met het toetsingsrecht is er een bruikbaar, nationaal convenant met een catalogus van grondrechten waarop de burger zich (via de rechter) kan beroepen om desnoods de wetgever een halt toe te roepen. Omdat de Grondwet waarden en normen bevat die de verschillen tussen groepen overstijgen zou hij meer dan nu het geval is een bindende kracht kunnen zijn.

De positie van de Grondwet in de VS verschilt te zeer van die in Nederland om beducht te zijn voor een misplaatste grondwetsverering, maar we kunnen het ons niet veroorloven het platform van de Grondwet ongebruikt te laten. Om dat concreet gestalte te geven zouden we de instelling van een Dag van de Grondwet zoals die in verschillende landen bestaat, serieus moeten overwegen. Aangekleed met rituelen kunnen we die dan samen met de nieuwe Nederlanders vieren op 15 december tijdens de Nationale Inburgeringsdag.

De auteur is hoogleraar rechtssociologie aan de Open Universiteit Nederland en studeerde aan Harvard Law School. Dit is het tweede deel in een serie van drie artikelen over de Grondwet.