Terwijl Bush op het punt stond alweer een nieuwe State of the Union uit te spreken klonken uit de mond van de Iraakse president Saddam Hussein nog de echo’s na van het verbale geweld van vorig jaar. „De kraaien en krokodillen van het kwaad hebben nog kwaad voor u in hun hart”, zei hij op 17 januari tegen de Irakezen bij de herdenking van de Golfoorlog van 1991. „Zeg tegen hem, met luide, heldere stem: „Jij kwade man, staak je kwade wandaden tegen de wieg van de beschaving.””

Bush, de ”kwade man” van Irak, sprak vorig jaar in zijn beleidsrede de banvloek uit over een combinatie van landen: het geïsoleerde communistische Noord-Korea en de oude vijanden Iran (Perzisch en sjiitisch) en Irak (Arabisch en onder soennitisch gezag). Alledrie voerden een anti-Amerikaans beleid en werden verdacht van pogingen kernwapens te ontwikkelen.

Terwijl Bush het afgelopen jaar de confrontatie zocht met Irak en intussen op het punt staat een oorlog tegen dat land te beginnen, is ook de retoriek die hij in gang zette geëscaleerd.

De betekenis van ”shar”, het Arabische woord voor ”kwaad”, wordt elke dag onderwezen aan de naar de Iraakse president Saddam Hussein genoemde islamitische universiteit in Bagdad. „Sommige mensen zijn sleutels tot het kwaad en sommige mensen sleutels tot het goede”, citeert Mohsen Frahan, professor islamitisch recht aan de universiteit, de profeet Mohammed.

Maar het kwaad van de een is niet het kwaad van de ander. „Onze opvatting van kwaad is dat van landen die zonder rechtvaardiging agressie plegen”, zegt rector magnificus Mohammed al-Saeed, die duidelijk de VS in het vizier heeft. Gewezen op het feit dat Irak in 1980 Iran, en in 1990 Koeweit is binnengevallen zegt al-Saeed dat die aanvallen waren uitgelokt en gerechtvaardigd waren.

Vanuit Washington gezien huist het kwaad in Irak. Niet alleen door de agressie tegen de buurlanden, ook door de onderdrukking van andersdenkenden en het gebruik van chemische wapens tegen de eigen Koerdische bevolking verdient het regime in Bagdad een plaats in de door Bush bedachte ”as van het kwaad”, vindt men daar.

Ronald Reagan zette in de jaren ’80 de toon door de Sovjet-Unie te bestempelen tot ”rijk van het kwaad”. De zinsnede die de speechschrijvers van het Witte Huis in navolging daarvan vorig jaar voor Bush hadden verzonnen, vormde echter het begin van een mondiale scheldpartij. „De Amerikaanse theorie van de as van het kwaad is een kwaadaardige kritiek en laster”, fulmineerde de Noord-Koreaanse krant Rodong Sinmun. Juist de VS zijn een ”rijk van het kwaad”, zei de krant - een boodschap die er wel ingaat bij de Noord-Koreanen, wier steden vijftig jaar geleden door Amerikaanse bommen werden platgegooid. Zelfs in het Zuid-Koreaanse parlement noemde een lid van de regeringspartij Bush een „incarnatie van het kwaad” vanwege diens aanval op Noord-Korea.

In Teheran stelde de Iran Daily voor een mondiaal referendum te houden over de vraag: Welke regering vertegenwoordigt het kwaad, Iran of de VS? De krant bracht in herinnering dat tot nog toe alleen de Amerikanen tienduizenden mensen met kernwapens hebben gedood - in 1945 in Japan. „De grote meerderheid zal nauwelijks aarzelen” om Amerika aan te wijzen als het hart van het kwaad, zei het dagblad.

Een andere Iraanse krant, Jomhuri-e-Eslami, kwam met een eigen vondst: een ”driehoek van het kwaad” bestaande uit de VS, Groot-Brittannië en Israël, die de islamitische wereld koeioneert.

In Irak is het voor speechschrijvers en commentatoren al routine geworden om de VS aan te duiden als ”de regering van het kwaad”, ook wel ”de kwaadaardigen”, die ”kwaadaardige bondgenoten” hebben.

Een jaar nadat de ”as van het kwaad” werd geïntroduceerd, is het leerzaam te zien welke kracht er van woorden kan uitgaan.

„Mensen bestempelen tot satan of deel van een as van het kwaad provoceert. Het lost niets op”, aldus premier Mahathir Mohamad van Maleisië. „Mensen bestempelen tot satan of deel van een as van het kwaad provoceert. Het lost niets op”, zei premier Mahathir Mohamad van Maleisië, die deze week het Economisch Wereldforum in Davos bezocht.

De mening van Mohamad, die zich opwerpt als spreekbuis van de islamitische wereld, wordt gedeeld door ”realo’s” van de internationale politiek, die vinden dat de betrekkingen tussen landen correct en afstandelijk moeten zijn en niet doorspekt met kruisvaardersretoriek die regeringen in een hoek kunnen drijven waar zij niet meer op vreedzame wijze uit kunnen komen.

Maar het ”kwaad” van Bush waart in de wereld rond en het zal daar nog wel even blijven, getuige de woordkeus van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, toen hij het in Davos over Irak had: „Er zijn tijden dat praten met het kwaad gewoon niet werkt.”