Puntenrijbewijs voor veiliger verkeer
Gordel om, spiegelen, richting aangeven, wegrijden. Afstand houden, stoppen voor het rode licht, onder de geldende maximumsnelheid blijven. Tijdens rijlessen wordt aankomende automobilisten verantwoordelijk en veilig weggedrag geleerd. Helaas veranderen de keurige rijders na de bemachtiging van het roze papiertje vaak in roekeloze wegpiraten. De invoering van het puntenrijbewijs, begin 2002, moet die metamorfose voorkomen.
„Eigenlijk spreek ik liever van een beginnersrijbewijs”, zegt Debby Lieuw-On van 3VO. „Het gaat om een rijbewijs voor startende automobilisten. Daartoe behoren dus niet alleen jongeren, iets wat veel mensen denken. Aan het papier is een proefperiode van vijf jaar gekoppeld. Maakt de chauffeur in die periode een bepaald aantal zware overtredingen, dan is hij zijn rijbewijs kwijt en moet hij opnieuw rijexamen afleggen. En dan is het niet zo van: rijbewijs ingenomen en volgende week een nieuwe.”
Het puntenrijbewijs dankt zijn naam aan de (straf)punten die een automobilist per zware overtreding krijgt. Daarbij valt te denken aan zaken zoals rijden onder invloed, het veroorzaken van een ongeval met letsel, bumperkleven met hoge snelheid, het negeren van rood licht en een voorrangsfout met een ongeval als gevolg.
Preventieve werking
Hoeveel strafpunten een bepaalde overtreding oplevert, is nog niet precies bekend. „Het principe van het puntenstelsel moet nog door het parlement worden goedgekeurd. Pas daarna komt de exacte invulling vast te liggen. Hoe het verkeerde rijgedrag geadministreerd gaat worden? Ook dat weet ik nog niet. Ik verwacht dat een en ander in het voorjaar van 2002 bekend zal zijn. Het streven was om het puntenrijbewijs per 1 januari 2002 in te voeren, maar ja, dat bleek te optimistisch.”
In Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, diverse staten in Amerika, Canada en Japan wordt al jaren met het puntensysteem gewerkt. Niet elke natie kent echter dezelfde vorm. Lieuw-On: „In sommige landen krijgt de automobilist een hoeveelheid punten na het behalen van het rijbewijs. Bij verkeerd weggedrag gaat dat aantal naar beneden. In Nederland is het dus de bedoeling dat pasgeslaagden voor ernstige overtredingen strafpunten krijgen. In principe maakt de vorm niet zo veel uit. Het gaat om de preventieve werking die er van het systeem uitgaat. Kun je nu nog zonder al te grote gevolgen ’losser’ gaan rijden, in de toekomst kan je dat je rijbevoegdheid kosten.”
Beloning
Al met al klinkt het hele idee behoorlijk negatief. Straffen, intrekking van rijbevoegdheid, opnieuw examen doen – is er ook niet zoiets als beloning van goed gedrag? Als je stopt voor een kind op een zebrapad bijvoorbeeld? Lieuw-On vindt inderdaad dat er een bepaalde vorm van beloning moet worden opgenomen. „Het is belangrijk dat overtreders worden aangesproken op hun gedrag, dat ze vóór inname van hun rijbewijs de kans krijgen hun fouten goed te maken. Ik denk aan het aanbieden van cursussen rijvaardigheid. Wanneer de overtreder deze met goed gevolg afrondt, zou er een strafpunt geschrapt kunnen worden. Ook over dit idee moet men nog vergaderen.”
In haar pleidooi voor „waarschuwingen, bewustwording, heropvoeding en verkeerscursussen” vindt Lieuw-On een medestander in R. Boon van de Bovag. Ook hij is van mening dat het puntensysteem zoals dat er nu ligt, te eenzijdig is. „Overtreders moeten zich zo snel mogelijk bewust worden van verantwoord rijgedrag. Daarom moet je niet pas optreden als iemand het maximumaantal strafpunten heeft, maar hem al veel eerder bijscholen. Verkeerd rijgedrag wordt al heel snel vanzelfsprekend gedrag. Dus hoe eerder je dat bijstelt, hoe beter.”
Slechte gewoontes
Hoewel er dus een preventieve werking van het puntenstelsel moet uitgaan, blijft overeind dat het gaat om een straf ná een overtreding. Is het niet beter om al vóór het rijexamen aandacht te besteden aan verantwoord en veilig weggedrag? Lieuw-On: „Dat is nu juist de moeilijkheid; dat wordt al gedaan. Alle lessers leren te stoppen voor het rode licht, beneden de maximumsnelheid te blijven, afstand te houden. Maar ja, wanneer ze eenmaal alleen de weg op mogen, gaat het vaak mis. Dan sluipen er slechte gewoontes in.”
De verkeersveiligheidsorganisatie denkt dat de aankondiging van minister Netelenbos een eerste stap is naar een puntenrijbewijs voor iedereen. 3VO is daar voorstander van. Ook zijn er verschillende politieke partijen die het item in hun verkiezingsprogramma hebben staan. De Bovag wil eerst kijken of het puntenrijbewijs werkt bij de automobilisten die net hun rijbewijs hebben gehaald. Boon: „Dat is toch de belangrijkste groep. Na de evaluatie kunnen we altijd besluiten of het ook nut heeft voor de mensen die al een rijbewijs hebben.”