Ik zou het nog één keer hebben over onze identiteit. Dat een van de Hollandse kenmerken onze zuinigheid is, is buiten kwestie. Wij zijn het land van het Zeeuwse meisje: H’n cent tevéé. Of het toe te schrijven is aan onze gereformeerde wortels of aan iets anders, het feit ligt er.Het keert dan ook steevast terug in de opsomming van onze eigenaardigheden door niet-Nederlanders, zoals we vorige week zagen (onder de –verminkte– kop ”Land van gebakjes, liggende brillen en flessen­likkers”).

Volgens de schrijver Godfried Bomans gaan wij in die krenterigheid heel ver. Hij vertelde ooit dat hij een oom had die zich onmiddellijk van Amsterdam naar Johannesburg liet brengen als hij las dat daar de pindakaas 10 cent goedkoper was. Want, zei Bomans, „als mijn oom een dubbeltje kon besparen, keek hij niet op een kwartje.”

Nee, over die Hollandse zuinigheid hoeven we het niet lang te hebben. Tegelijk is het maar een beperkt deel van de werkelijkheid. Want we mogen dan heel erg op de penning zijn, op het punt van vrijgevigheid scoren we internationaal gezien juist hoog. Per hoofd van de bevolking geven wij 175 euro per jaar aan goede doelen. Vergelijk dat eens met die bourgondische Belgen of die joyeuze Fransen. Dat zijn pas vrekken. Hun gemiddelde komt niet hoger dan de helft.

Het eerste dat we dus moeten vaststellen, is dat er sprake is van een complex beeld. Het deelt wel lekker in: Hollanders zijn so(m)bere calvinisten en Belgen en Fransen zijn rooms-katholieke levensgenieters. Maar daar moet dan toch echt de kanttekening bij worden gemaakt dat wij het geld dat we met onze ingetogenheid besparen, niet allemaal voor onszelf houden. En dat de Belgen en Fransen dan wel wat ruimer met hun geld omspringen maar zich helaas minder om behoeftigen bekommeren. Dan zitten de zuiderlingen opeens vast aan de pecunia, terwijl wij de beurs wijd opentrekken.

Wellicht is het die ogenschijnlijke tegenstrijdigheid die prinses Máxima in verwarring heeft gebracht bij haar zoektocht naar dé Nederlander. Aan de ene kant ‘zunig’, aan de andere kant genereus. Het lijkt ons te typeren. Enerzijds vrijgevochten, met als extreme uitlopers de voorhoedegevechten die onze intellectuele elite leverde en nog steeds levert op het gebied van abortus, euthanasie en het homohuwelijk. Anderzijds gedisciplineerd. Vraag het maar na in emigratielanden zoals Australië en Canada. Nederlanders worden er geroemd om hun betrouwbaarheid. We staan er te boek als mensen op wie je aan kunt. Is het ook niet opvallend dat we nauwelijks grote stakingen kennen?

Nog zo’n tegenstrijdige mix. Wij Hollanders kunnen o zo principieel zijn. Of onze minister van Buitenlandse Zaken nu links of rechts is, overal waar hij komt, heft hij het vingertje. Met mensenrechten wensen we niet te schipperen. Dan zijn we o zo steil. Antirookbeleid, de Balkenendenorm, de Zalmnorm – jongens wat zijn we recht in de leer. Anderzijds zijn de principes van de dominee zo rekbaar als een postelastiek zodra er wat te verdienen valt. Talloos velen rommelen op hun manier met de belastingaangifte en de beunhazen zijn net zo talrijk als ons fietsenpark. Kan de koopman F-16’s slijten aan Jordanië, zoals deze week gebeurde? Geen probleem, ook als is het land een halve dictatuur.

Bij die flexibiliteit hoort ook dat we ons vrij gemakkelijk aanpassen. In Australië –om het land nog één keer van stal te halen– zijn Nederlanders ook om die reden geliefd. De regering adviseerde in de jaren vijftig (van de vorige eeuw) dat immigranten thuis maar het beste Engels konden praten. De enigen die massaal aan dat advies gevolg gaven, waren de Nederlanders. Met als gevolg dat ze razendsnel zijn geïntegreerd. Andere grote gemeenschappen, zoals de Grieken en Italianen, zijn nog steeds herkenbaar. Ze trouwen onderling en de interne contacten zijn hecht. De kinderen van Nederlanders daarentegen zijn met Australiërs getrouwd en hebben weinig meer met het land van hun ouders.

Die flexibiliteit is wel praktisch maar is tegelijk onze zwakte. Wij Nederlanders zijn niet trots genoeg op onszelf, op onze culturele erfenis, onze fenomenale prestaties op allerlei terreinen, op onze grote geleerden, onze schrijvers, onze theologen. Is het dan gek dat onze identiteit niet goed uit de verf komt?

Het hele integratieprobleem waar we op eigen bodem mee worstelen, is ook mede daardoor veroorzaakt. In plaats van te vragen aan immigranten om zich aan te passen, passen wij ons aan.

Het is toch niet te geloven dat de gemeente Utrecht een gescheiden loket kent voor mannen en vrouwen om moslims niet voor het hoofd te stoten? Symbolischer kan het niet. In plaats van duidelijk te maken wie we zijn, waar we vandaan komen en waar we voor staan, schikken we een stukje op. In dat licht bezien is het niet zo raar dat de prinses onze identiteit niet kan ontwaren.

Nu ik het er toch over heb, kan ik niet nalaten om de eigen gezindte hierin te betrekken. Ook wij vertonen nog al eens een tekort aan trots op wat we aan geestelijke rijkdom in huis hebben. Als we maar als minderheid worden gedoogd, zijn we al dik tevreden. Hoe vaak heb ik bijvoorbeeld al niet gehoord dat we zo dankbaar moeten zijn voor onze eigen scholen. Je kunt het ook omdraaien. Ons bevolkingsdeel heeft een belangrijk aandeel geleverd aan de wordingsgeschiedenis van dit land. Ook vandaag de dag doet het een herkenbare duit in het maatschappelijke zakje. Hoezo zou die gezindte dan niet het recht hebben op eigen scholen?

We hoeven niet naast onze schoenen te lopen. Daar is geen enkele reden voor. Maar een beetje meer trots, iets meer prat gaan op de eigen identiteit, dat zou van mij best mogen.