Wie vermoedt dat dit citaat van een barthiaan afstamt, vergist zich zo’n drie eeuwen. Het was de zeventiende-eeuwse oudvader Saldenus die dit schreef. Op de keper beschouwd hield hij het erop dat de toeleidende weg geen andere is dan de Weg Zelf. Aan de noodzaak van de zondekennis tornde hij niet. Alleen, het was zijn zorg dat men die niet zou isoleren van Christus’ leerschool, laat staan de toegang tot Christus ermee zou blokkeren.

Die zorg deel ik. Vanwaar toch het misverstand dat een onvoorwaardelijke Christusprediking het stuk der ellende niet ernstig zou nemen? Het omgekeerde is het geval. Alleen in de ontmoeting met Christus wordt de wáre zelfkennis geboren. Deze ontmoeting zelf staat onder geen enkel beding. Ieder mag komen zoals hij is. Nicodémus kwam zo eigenwijs als hij was, Zachéüs zo nieuwsgierig als hij was, de Samaritaanse zo bezoedeld als zij was. Jezus ontving hen, hoe onboetvaardig ze ook waren. Ongereserveerd.

De reden hiervan is dat heel de kwaliteit van ónze komst geen enkel gewicht in de schaal legt. Want de weegschaal is er een van vrije, kosteloze genade, waarbij van het onze geen greintje in aanmerking komt. Louter dat Híj komt, geeft de doorslag. Jezus ontvangt geen zondaren op grond van enige kwaliteit, maar bij absoluut gebrek daaraan.

Voorzichtig
Ieder echter die met deze Heiland in aanraking komt, neemt Hij heilzaam onder handen. Nu eens heel direct, zoals Nicodémus, dan weer gaandeweg, zoals de Samaritaanse. Maar altijd eerlijk en eerlijkmakend. Zo gaat Hij door Woord en Geest nog altijd te werk. Niemand wordt bij voorbaat buitengesloten. Discriminatie is er niet bij. Maar evenzeer geldt dat niemand de aanklacht van de ontdekking bespaard wordt. Christus zoekt en roept ons waar we zijn en ontvangt ons zoals we zijn, met het oogmerk ons Zelf heen te leiden naar het heilgeheim van Zijn borgwerk. Al zijn wij ongeschikt voor Jezus, Hij is geschikt voor een zondaar, en berekend op álles wat ons ontbreekt.

Dit besef moet ons voorzichtig maken met de stelling dat de wet aan het Evangelie voorafgaat. Stellig, wie roemt in Christus’ vergeving zonder zich onder het wetsoordeel aan te klagen, heeft niet de Gekruiste in het oog.

De vraag is alleen hoe het tot die zelfveroordeling komt. Het antwoord is: door de wet, wanneer zij althans in het licht van het Evangelie wordt verstaan. Door dit radicaal-kritische kruisevangelie leert men verstaan dat de wet geen weg tot zelfbehoud is, maar een tuchtmeester tot de Behouder. Het Evangelie doet ons beamen dat God zozeer aan het wetsoordeel tilt, dat Hij de zonde bezocht met de vloekdood. Op Golgotha beland, verneem ik de vloek over mijn zonde als nergens elders. De ontdekking der zonde, die aan de bedekking ervan voorafgaat, is geen vrucht van de wet op zichzelf, maar van het kruisevangelie dat zegt waar het in de wet op staat. Haar oordeel kostte Christus het leven. Het is de verwondering over dit diep geheim van de verzoening waardoor de zondekennis wordt gedragen en verdiept.

Afleiden
Vóór Saldenus schreef Calvijn al dat het bewustzijn van Gods oordeel zonder hoop op Zijn genade niets dan heilloze angst teweegbrengt. Davids begin van Psalm 51 spreekt trouwens boekdelen. En ná Saldenus was het Van der Groe die vond dat een boetvaardig mens zonder geloof in het Evangelie zijn dood tegemoet loopt en dat alle wetsprediking zonder het bloed en de gehoorzaamheid van Christus krachteloos is.

Heel die nadruk op de tóéleidende weg leidt maar áf van de Enige Weg, buiten Wie geen leven is. En dat is zonde van de kostbare, welaangename tijd. Of zou het misschien echt zónde zijn?

Prof. dr. A. de Reuver, bijzonder hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond aan de Universiteit Utrecht