„Naarmate het afscheid dichterbij kwam, merkte ik in mijn omgeving dat deze missie anders werd beleefd dan voorgaande missies. Mensen waren bang, bang dat ik niet meer terug zou komen. Ikzelf was niet bezig met de vraag óf ik terug zou komen, maar meer hoe ik terug zou komen. Deze uitzending zou mijn leven gaan veranderen. Ik zou erachter gaan komen of ik wel of niet geschikt was voor dit werk. Dit was de vraag die me deed verlangen naar de missie.”Sinds de start van de missie op 1 augustus 2006 zijn er duizenden Nederlandse militairen in Uruzgan. Ze wonen en werken op Kamp Holland en maken deel uit van het Provinciaal Reconstructie Team (PRT) of de Battle Group, het onderdeel dat de poort uitgaat en soms in felle gevechten verzeild raakt.

”Soldaat in Uruzgan” is het eerste uitgebreide relaas van een van de militairen zelf. Het boek is geschreven door majoor Niels Roelen (35). Voor Defensie hield hij tijdens zijn uitzending in het tweede halfjaar van 2007 een weblog bij. In de roman kiest Roelen voor een beschrijving vanuit zijn alter ego: kapitein Vik de Wildt.

Soldatentaal

Het is een verhaal zonder opsmuk. Zo wordt het bezoek van minister-president Balkenende aan Kamp Holland in een bijzin afgedaan. De tekst is wel doorspekt met militaire afkortingen (die op de laatste pagina worden uitgelegd) en ruwe soldatentaal, inclusief grove vloeken. Bermbommen, nachtelijke patrouilles door onherbergzaam gebied, onverwachte aanvallen van de taliban en kinderen die bedelen om snoepjes; het komt allemaal voorbij.

„De golven die de voertuigen maken, vinden de kinderen geweldig en ze moedigen de soldaten aan om zo hard mogelijk door het water te rijden. Even moet Vik aan thuis denken, aan zijn eigen kinderen. Hij glimlacht als hij bedenkt dat kinderen over de hele wereld hetzelfde zijn. Ze willen niets liever dan gewoon ongestoord kunnen lachen en spelen.”

Het mag nu wat rustiger zijn in Uruzgan, in de zomer en het najaar van 2007 werd er veel en zwaar gevochten. De kogels spatten van de pagina’s. „In amper een kwartier tijd hebben ze met negen man zo’n tweeduizend kogels verschoten en een stuk of tien handgranaten gegooid. Dat is veel. Ko is geraakt door een kogel die in zijn mitrailleurmagazijn is blijven steken. Pat blijkt in het midden voor op zijn helm te zijn geraakt.”

Vik de Wildt gaat professioneel met het geweld om. Bij vertrek van een voetpatrouille: „Ze weten dat ze vroeg of laat onder vuur zullen worden genomen.” Het feit dat hij leiding moet geven, de adrenaline en de steeds weer onverwachte wendingen maken dat hij ‘in het veld’ nauwelijks tijd heeft om na te denken. Dat komt achteraf, terug in het relatief veilige kamp. „Eigenlijk heb ik me nog nooit zo springlevend gevoeld als op het moment dat ik dacht dat ik doodging.”

Schild

Auteur Roelen bracht zijn werkgever in verlegenheid door in het boek te schrijven dat hij bewust heeft overwogen om een Afghaanse burger als menselijk schild te gebruiken – iets wat in het oorlogsrecht verboden is. Het was een van de dingen die het meest aan hem knaagden, vertelde Roelen onlangs in een tv-programma. „Ik hoop dat ik een goed mens ben. Ik ben ook altijd iemand geweest van eer en principes.” Roelen schrok van het feit dat ook hij een punt kon bereiken waarop hij dacht: principes, waar kom ik daar mee?

Het ministerie van Defensie reageerde door te stellen dat het boek „indringend” is en een „realistisch” beeld geeft van de wijze waarop militairen hun uitzending ervaren. Toch zal Defensie niet blij zijn met de manier waarop majoor Roelen details van verschillende operaties en de samenstelling van konvooien prijsgeeft.

Ook de huiselijke kant van het soldatenleven komt aan bod: aan een lijntje tussen twee voertuigen hangen sokken en ondergoed te drogen.

Over nut, noodzaak en voortgang van de missie laat Roelen zich nauwelijks uit. Op de laatste bladzijde van het boek laat hij De Wildt zeggen: „In Afghanistan heeft niemand haast. Haast is hier levensgevaarlijk.” De bekende Nederlandse schrijver Arnon Grunberg –Roelen begeleidde hem tijdens zijn verblijf als embedded journalist in Uruzgan– plaatst in het voorwoord bij het boek een rake opmerking: „Het is veelzeggend dat al te snel wordt aangenomen dat militairen een mening moeten hebben over een missie terwijl diplomaten, die geacht worden het beleid van hun land in het buitenland uit te dragen, van die plicht tot reflectie ontslagen lijken te zijn.”

N.a.v. ”Soldaat in Uruzgan”, door Niels Roelen; uitg. Carrera, Amsterdam, 2009; ISBN 978 90 488 0231 9; 272 blz.; € 17,90.