Het probleem van de verkiezingsuitslag van woensdag is dat Balkenende wel weer premier kan worden, maar niet van de coalitie die zijn voorkeur heeft. Tijdens de verkiezingscampagne heeft de CDA-lijsttrekker een- en andermaal duidelijk gemaakt dat hij het liefst de coalitie met de VVD wilde voortzetten. Zeker in de eindfase van de campagne heeft hij de afstand tot de PvdA geaccentueerd.

De kiezers hebben hem beloond met een zetel winst. Maar de door hem gewenste coalitie haalde het niet. CDA en VVD zijn samen goed voor 72 zetels. Wat nu?

Aan het begin van de campagne heeft D66 wel eens laten weten in te zijn voor een coalitie met CDA en VVD. Met de zes zetels van deze partij zou zo’n coalitie op 78 komen. Dat is een meerderheid, maar wel een krappe. Toch wil Balkenende deze variant niet meteen wegstrepen. Het punt is echter dat het gehavende D66 inmiddels niet meer voor een dergelijke opzet voelt.

De LPF heeft twee zetels meer dan D66. Maar de grote chaos in die partij heeft geleid tot de kabinetscrisis en de tussentijdse verkiezingen. Het zou raar zijn om nu gewoon weer met elkaar in zee te gaan. Herben moet eerst maar eens laten zien dat de LPF normaal functioneert en niet een gezelschap is waar ieder doet wat goed is in zijn ogen.

Daarbij komt dat het voor CDA en VVD niet erg aantrekkelijk is om een coalitie te vormen met een kleine partij die hen aan een meerderheid moet helpen. Zo’n derde partij krijgt daardoor een onevenredig grote machtspositie.

Dan maar de PvdA? Het derde kabinet-Lubbers (1989-1994) was de laatste kabinet met deze kleur. Zonder veel conflicten kon het zijn normale termijn uitdienen. Maar over het geheel genomen zijn coalities van CDA en VVD toch stabieler. Bovendien geeft in een dergelijke coalitie het CDA de toon aan.

Als het gaat om het financieel beleid zit Balkenende op een andere lijn dan de PvdA. Aan het einde van de verkiezingscampagne kwamen beide partijen daarover frontaal in botsing. Ook ten aanzien van de herziening van het zorgstelsel denken Bos en Balkenende verschillend. En dan is er nog de dreigende oorlog tegen Irak.

Zowel beleidsmatig als met het oog op gewenste stabiliteit van de nieuwe regering is het jammer dat CDA en VVD niet aan een meerderheid komen. Anders dan de PvdA, wist de VVD zich niet te herstellen van de forse klappen die zij vorig jaar had opgelopen. De teleurgestelde LPF-kiezers, die Zalm al tot zijn natuurlijke achterban rekende, vlogen woensdag alle kanten uit.

Wanneer een coalitie van CDA en PvdA door beide partijen gezien wordt als een gedwongen huwelijk, is de kans ook groter dat een dergelijk centrumlinks kabinet geen lang leven beschoren is. Dan kunnen we volgend jaar weer naar de stembus. Ook dat gezichtspunt moet meegenomen worden.