Bijzondere Bosatlas geeft gedetailleerde kijk in bodem
De wereld onder het maaiveld onttrekt zich gewoonlijk volledig aan het oog. Met het initiatief van fysisch geograaf Henk Leenaers is dat echter verleden tijd.
”De Bosatlas van ondergronds Nederland” vergunt een gedetailleerd kijkje onder het landoppervlak, zonder zelf als mollen in de grond te hoeven wroeten. Dat werk hebben anderen inmiddels gedaan.Maar liefst 400.000 keer boorden geologen een gaatje in de Nederlandse bodem, meestal tot een meter of 10 diep, een enkele keer zelfs tot 6 kilometer. Alle kennis die dat opleverde, is in deze atlas overzichtelijk weergegeven in beelden en kaarten.
Hoewel het boek ruime aandacht besteedt aan zandwinning, blijkt de Nederlandse ondergrond meer te bevatten dan zand, veen en klei; onder meer belangwekkend archeologisch materiaal van de Romeinse tijd tot heden. In sommige regio’s is de kans op een interessante vondst aanmerkelijk groter dan in andere. Nadeel van deze kaart is dat te fijne detaillering het lokaliseren van archeologisch rijke gebieden zo goed als onmogelijk maakt.
Door middel van foto’s en kaarten vraagt de atlas aandacht voor vandalisme met betrekking tot archeologische waardevolle objecten, zoals hunebedden. Behalve door moedwillige vernieling is ook erosie een gevaar voor het behoud van overblijfselen uit het verleden, zo toont een kaartje.
Ook herbergt de ondergrond uitgebreide buizen- en leidingennetwerken voor allerlei doeleinden, zoals voor het transport van aardgas. Zowel hoofdleidingen als regionale netten zijn nauwkeurig ingetekend. Zelfs de nog aan te leggen Noord-Zuidpijplijn voor de Nederlandse gasrotonde staat er al in.
Nederland blijkt rijk aan delfstoffen, zoals aardgas. Dat raakt echter een keer op. En als het verbruikt is, verzakt Groningen ongeveer 48 centimeter, blijkt uit een schematische weergave van de ondergrond in Noord-Nederland. En dat levert daar natte voeten op.
In huis wordt het dan overigens niet koud. De meeste medelanders zullen er nog geen erg in hebben, maar de kachel van de toekomst kan wel eens gestookt worden op aardwarmte. Die is op een aantal plaatsen in Nederland in ruime mate beschikbaar.
Ten slotte neemt de atlas Amsterdam als voorbeeld om de stedelijke ondergrond onder de loep te nemen. Voorbeelden van ondergronds bouwen, metrolijnen, stadsverwarming en waterbeheer zijn enkele van de in het oog springende aandachtsgebieden.
Noordhoff Uitgevers in Groningen heeft met ”De Bosatlas van Ondergronds Nederland” een uitgave gepresenteerd die zeker door scholen gewaardeerd zal worden. In het kader van het ”Jaar van de aarde” heeft elke voortgezet onderwijsschool inmiddels vijftien gratis exemplaren ontvangen, een actie die door ruim dertig organisaties, zoals landelijke en lokale overheden en bedrijven, is gesponsord.
Mocht er een vervolguitgave komen, dan is het een idee om niet alleen duinen en de droogmakerijen, maar ook de opbouw van rivier-, zee- en veendijken door de jaren heen te beschrijven. Dankzij de jarenlange strijd tegen het water is daar ongetwijfeld voldoende over bekend.
N.a.v. ”De Bosatlas van Ondergronds Nederland”; uitg. Noordhoff, Groningen, 2009; ISBN 978 90 0112 245 4; 96 blz.; € 24,95.
Nederland in getallen
landoppervlak: 3,3 miljoen ha
cultuurgrond: 2,1 miljoen ha
huidig natuurgebied: 568.050 ha
toekomstige extra natuur: 160.450 ha
land op zee veroverd sinds 13e eeuw: 630.000 ha
ontgonnen veengebied vanaf 17e eeuw: 180.000 ha
gaten geboord: 400.000
mogelijk verontreinigde locaties: 430.000
jaarlijks afgeronde saneringen: 1500
hoeveelheid aardgas in de bodem: 1390 miljard m3
hoeveelheid aardolie in de bodem: 36,6 miljoen m3
jaarlijks drinkwaterverbruik: 1,138 miljard m3
jaarlijks neerslagoverschot: 5 miljard m3
waterleiding: 114.649 km
riolering: meer dan 100.000 km
buisleiding voor chemie: 18.000 km
gasleiding: 124.000 km
elektriciteitsleiding: 257.000 km
datakabels: miljoenen kilometers
spoortunnels: 21
wegtunnels: 28
