„De boeren worden niet langer gestimuleerd desnoods met verlies te produceren om toch maar subsidie te incasseren. We geven hun de kans als echte ondernemer op te treden en, door in te spelen op de vraag van de consumenten, zoveel mogelijk te verdienen op hun markt”, legde de Oostenrijkse EU-bestuurder eerder deze week nog eens uit bij de presentatie van zijn jongste plannen. Hij voegde daaraan toe: „Niets doen en afwachten zou schadelijk zijn voor de belangen van de agrariërs.”

De hoogte van de bedrijfstoeslag die de mensen uit deze beroepsgroep in de vernieuwde opzet tegemoet kunnen zien, stemt overeen met de optelsom van de bedragen die zij voorheen vanuit de pot in Brussel op hun bankrekening bijgeschreven kregen. Daaraan zijn wel voorwaarden verbonden. Vereist is een strikte naleving van de normen ten aanzien van milieu, dierenwelzijn, voedselveiligheid en arbeidsomstandigheden. Wie bijvoorbeeld verboden hormonen gebruikt of zijn grond vervuilt, hangt een sanctie in de vorm van een korting boven het hoofd.

De productiehoeveelheid speelt echter geen rol meer. Het roer gaat wat dat betreft om. De Europese Commissie wenst aan te koersen op een marktgeoriënteerde sector, die garant staat voor een duurzame ontwikkeling.

De boeren richten hun inspanningen straks niet op het aanbieden van producten die veel door de belastingbetaler opgebrachte euro’s in het laatje brengen, maar op producten waarvoor voldoende afzetmogelijkheden zijn en die daardoor de beste prijs opleveren: kwaliteitsartikelen en veilige levensmiddelen. Melkplassen en boterbergen zullen via die wijziging naar verwachting tot het verleden behoren.

In juli verscheen de zogenaamde ”mid-term review”, een tussenbalans waarin Franz Fischler drastische ingrepen in de landbouwpolitiek aankondigde. In oktober spraken de regeringsleiders af dat de uitgaven op dat terrein vanaf 2007, als de volgende zevenjarige begrotingsperiode van de EU aanvangt, jaarlijks met maximaal 1 procent mogen stijgen. Afgelopen woensdag trad de commissaris naar buiten met bijgestelde plannen, die uitvoerbaar zijn binnen dat budgettaire plafond.

Modulatie is een ander kernwoord uit het pakket: er vindt een verschuiving van financiële middelen plaats, van inkomenssteun naar plattelandsbeheer. Bij dit laatste moeten we denken aan zaken als het verfraaien van het landschap, het bevorderen van het toerisme tot een alternatieve opbrengstenbron voor een regio, het bewaren van traditionele productiemethoden, zoals gehanteerd op oude kaasboerderijen, en ook het mogelijk maken van vervroegde pensionering van landbouwers.

Kortom, allerhande maatregelen om te vermijden dat een streek waar voorheen het boerenleven domineerde, in sociaal opzicht en qua aanblik, achterop raakt en zijn aantrekkelijkheid verliest. De directe betalingen, uitgekeerd via die ene toeslag, gaan stapsgewijs naar beneden. De daarmee te realiseren besparingen komen voor een deel beschikbaar voor het op orde houden en brengen van het platteland.

De verlagingen van de rechtstreekse overdrachten beginnen niet in 2004, wat Fischler voor ogen stond in de eerste versie van zijn voorstellen, maar pas in 2007. Kleine boeren, van wie de jaarlijkse steun de 5000 euro niet overschrijdt, blijven van deze reducties verschoond. Voor de middencategorie, tot 50.000 euro, ligt een beperking van in totaal 12,5 procent in het verschiet. Voor nog grotere bedrijven zet Brussel in op een korting van 19 procent.

Het akkoord dat de regeringsleiders in de herfst bereikten, nadat president Chirac en bondskanselier Schröder samen een compromis hadden gevonden, noopt tot bezuinigingen. De jongste voornemens overziende, concluderen we dat vooral de plattelandsontwikkeling daaronder lijdt. Voor dat doel wordt namelijk minder geld aangewend dan aanvankelijk de bedoeling was.

Fischler wijst bij het verdedigen van zijn benadering verder naar het overleg in het kader van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). In de zogeheten Doha-ronde praten partijen over het terugdringen van de landbouwsubsidies. De EU moet op dat vlak iets kunnen aanbieden. „De ontkoppeling versterkt onze onderhandelingspositie. Een pro-actieve opstelling maakt het gemakkelijker om het Europese model te beschermen en tegelijk concessies op andere terreinen af te dwingen”, meent de commissaris.

Volgende week wijden de ministers van de vijftien lidstaten een eerste debat aan de aangepaste voorstellen. Fischler hoopt dat zij tegen de zomer knopen doorhakken. Voorlopig zegt echter een aantal landen, aangevoerd door Frankrijk en Spanje, niets te voelen voor ingrijpende wijzigingen. Zij vrezen dat de boeren financieel opdraaien voor de herstructurering van het beleid. Geen sprake van, beweert Fischler over dit laatste. Volgens hem tonen studies aan dat zij er in inkomen juist op vooruitgaan.