„Bliksem blijft grillig"
Metereoloog Reinout van den Born van Meteo Consult verdiepte zich in het fenomeen onweer. „Bliksem blijft grillig."
Hoe ontstaat bliksem? “Tussen een wolk en de aarde ontstaat spanningsverschil. Stroom van honderden miljoenen volt veroorzaakt een vonk, die 60.000 ampère sterk kan zijn. De bliksemflits meet tussen de 5 en 10 kilometer.”
Hoe ontstaat de donder?
“In de bliksembaan wordt de lucht opgewarmd tot zo’n 30.000 graden Celsius. Dan zet de lucht uit. Als de luchtbaan weer terugvalt in zijn oude positie, ontstaat de knal. De zogenaamde rollende donder ontstaat omdat we eerst het geluid van het inklappen het dichtst bij de aarde horen en even later het inklappen hoger in de bliksembaan.”
Wat is bolbliksem?
“Een bijproduct van een zware blikseminslag. Het is een heel bijzonder verschijnsel. Een ongrijpbare lichtbal, ongeveer zo groot als een tennisbal, stuitert bijvoorbeeld over de grond en gaat dwars door een raam.”
Wat moet je doen als je bij onweer in open veld bent?
“Het beste is om zo snel mogelijk een huis of auto in te gaan. Als dat niet kan, moet je gehurkt gaan zitten, met de voeten zo dicht mogelijk bij elkaar.”
Wat moet je vooral niet doen?
“Ga vooral niet het water in, bijvoorbeeld in een slootje. Water geleidt sterk. Zoek ook geen hoge punten op en blijf zo ver mogelijk van hoge objecten zoals een boom, een hijskraan of een elektriciteitsmast vandaan. Als de bliksem in zo’n mast slaat, kun je namelijk getroffen worden door een zijtak van de bliksem.”
Klopt het dat je in een auto en thuis veilig bent voor de bliksem?
“Ja. Onder meer een auto vormt de kooi van Faraday. Die constructie leidt de bliksem af. Het verhaal dat je met de auto voor de zekerheid tegen een lantaarnpaal moet gaan staan, om zo de reststroom af te laten voeren, klopt niet. Zo’n actie is niet nodig en zonde van de lak. Ook in huis ben je in principe veilig. Blijf alleen weg bij de verwarming. En telefoneer niet met de vaste lijn, want dan ben je onderdeel van een kabelnetwerk, waar de bliksem in kan slaan.”
We kunnen ons niet totaal beveiligen tegen blikseminslag?
“Bliksem blijft grillig. Meestal zoekt de bliksem het hoogste en best geleidende punt op. Maar onderzoek wijst uit dat zwakkere bliksem zich minder van die regels aantrekt. Er zijn voorbeelden bekend van mensen die in een stadion zijn getroffen, ondanks de hoge, metalen lichtmasten rond het stadion, waarvan je zou verwachten dat die bliksem afleiden.”
Onweer fascineert u?
“Absoluut. Vroeger was ik er bang voor. Later verdiepte ik me in het fenomeen, dan word je wat rustiger als het onweert. Ik vind het altijd weer een fascinerend gezicht als het onweert.”