Een modaal gezin met twee kinderen heeft dit jaar ruim 2 procent minder te besteden dan in 2002. Deze daling in koopkracht komt vooral door de hogere nominale ziekenfondspremie, die ruim 90 procent is gestegen. Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting rekende een en ander door. „De sterke stijging van de ziektekostenpremies hakt flink in het budget van bijna iedereen”, aldus het Nibud. Ook een fiks hogere pensioenpremie zorgt er soms voor dat er minder te besteden is.

Aan alle kanten inleveren
Vooral het modale gezin moet volgens het voorlichtingsinstituut qua koopkracht aan alle kanten inleveren. Daarentegen blijft de koopkracht van mensen in de bijstand en van AOW’ers nagenoeg gelijk.

A. van Dijk uit Lienden ervaart de daling van zijn koopkracht aan den lijve. Omdat hij een groot gezin met negen thuiswonende kinderen in de leeftijd van twee tot zeventien jaar heeft, slaan de ziektekostenpremies een fors gat in zijn budget. „Het bedrag dat ik per maand kan besteden, is daardoor enkele tientallen euro’s lager.” Van Dijk loopt daarnaast ook de voordelen van de inmiddels afgeschafte premiespaarregeling (het werkgeversdeel ter grootte van zo’n 43 euro per maand) mis. „En dan houd ik nog geen rekening met de stijgende kosten van levensonderhoud van naar schatting 2,5 procent.”

Van Dijk moet het komende jaar voor zijn gezin in totaal 5736 euro aan de ziektekostenverzekeraar afdragen. Vorig jaar was dit nog 4266 euro. „Je hoeft maar voor twee kinderen de premie te betalen, maar je moet wel voor al je spruiten de wettelijke bijdragen afdragen. En juist die stijgen ook behoorlijk.” De Liendenaar rekent voor dat hij voor zijn kinderen alleen al 453 euro extra moet betalen aan heffingen; 32 procent meer dan vorig jaar.

Wat de pensioenpremie betreft vertrouwt Van Dijk het, gezien de penibele situatie van de pensioenfondsen, niet helemaal. Er is 2 euro per maand bijgekomen, maar „er hangt meer in de lucht.” Ook de socialeverzekeringspremies zijn met enkele tientallen euro’s verhoogd.

Abonnementen opgezegd
Het Liendense gezin moet het dan ook rustiger aan doen. „We hebben al drie abonnementen opgezegd, onder andere het Wegenwacht-lidmaatschap. Je gaat in het dagelijks patroon opletten: doe ik dit wel of is het niet echt nodig. Je wordt je beter bewust van wat er aan geld inkomt en uitgaat. We hadden een studiepotje gevormd voor de kinderen, maar dat raakt sneller leeg dan gedacht. De kosten voor studerende kinderen vormen jaarlijks een forse post.”

Voor het eerst in jaren zit er de komende zomer voor de familie geen buitenlandse vakantie in. Van Dijk hoopt dat het gezin in Nederland woningruil kan doen. Dat kan met gesloten beurzen.

Jarenlang heeft de Liendenaar kunnen sparen: via de premiespaarregeling en het spaarloon en met automatische overboekingen naar een rekening. Een jaar geleden stopte hij met zijn eigen stortingen, nu houdt ook het premiesparen op en vermindert het spaarloon (dit jaar 613 euro). Hij wil daarom zelf weer proberen geld opzij te leggen voor het studiepotje van de kinderen en voor de vervanging van apparaten, zoals de twintig jaar oude cv-ketel. „Daar ben ik sterk gemotiveerd voor, maar ik zal blij zijn als ik 100 à 150 euro per maand kan sparen.”

Het is nog net niet zo dat Van Dijk aan het eind van de maand tekortkomt, maar dat scheelt niet veel meer. „Vooral met een groot gezin sta je in de vuurlinie.” Hij zou daarom graag zien dat de overheid weer een gezinspolitiek zou gaan voeren. De Liendenaar schreef aan de SGP een brief om aandacht te vragen voor de nijpende situatie in kinderrijke gezinnen. Hij zou graag willen dat er een maximumbedrag komt dat gezinnen naast de ziektekostenpremie aan wettelijke bijdragen moeten betalen, of dat die heffingen fiscaal aftrekbaar worden.

„De overheid moet in economisch slechtere tijden zelf ook bezuinigen. Zoals burgers de huik naar de wind moeten hangen, moeten Rijk en gemeenten dat ook doen”, vindt Van Dijk. „Met name het ongegeneerd verhogen van de gemeentelijke lasten -zoals de onroerendezaakbelasting- zou eens moeten stoppen. Een stijging die met het inflatiepercentage in de pas loopt, vind ik reëel. Nu nemen die lasten drie tot zes keer zo sterk toe. Burgers worden als melkkoetje gebruikt. De overheid geeft daarmee ook een verkeerd signaal af aan het bedrijfsleven, dat terecht wordt gekapitteld als de prijzen te veel stijgen.”

Spaargeld aanspreken
Voor woordvoerster S. Sol van het Nibud zijn de uitkomsten van de koopkrachtberekeningen niet echt verrassend. „We hadden vermoedens dat het zo zou uitpakken, en dat bleek te kloppen.” In 2002 waren er volgens haar al veel mensen die het gevoel hadden achteruit te gaan in koopkracht. „Ze stonden vaker rood op hun betaalrekening, lieten nota’s langer liggen en moesten soms hun spaargeld aanspreken.” Bij heel wat Nederlanders ontbreekt ook nog het eurogevoel. Velen weten niet eens hoe hoog hun salaris in euro’s is.

Het Nibud ziet dan ook vooral mensen met een lager inkomen in de knel komen. „Zij die van een bijstandsuitkering leven, gaan er weliswaar iets op vooruit, maar de inflatie of de huurstijging hoeft maar iets hoger uit te vallen en ze zitten direct klem.”

Ook de inkomens net boven het minimum lopen volgens Sol gevaar. Die mensen krijgen minder huursubsidie en geen kwijtschelding van gemeentelijke heffingen zoals de onroerendezaakbelasting. Bij het minste of geringste lopen mensen vast, zegt de Nibud-woordvoerster.

Het Nibud probeert hulp te verlenen in het rondkomen met een salaris of uitkering. Dat veel mensen de eindjes moeilijker aan elkaar kunnen knopen, is merkbaar. De spreekuren van de budgetconsulenten zijn al erg druk bezet, vertelt Sol. Ook de internetsite trekt heel veel bezoekers.

Het Nibud zou graag met andere organisaties zoals de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet een voorlichtingscampagne willen starten om bij Nederlanders het eurogevoel meer te ontwikkelen. „Helaas ontbreekt het het Nibud aan geld om dat op eigen kracht te doen.”

Druk in de weer
Administratie- en boekhoudkantoren zijn deze weken druk in de weer om voor vele werknemers een loonstrookje te maken. „Ik heb voor een van onze cliënten wat berekeningen gemaakt van de nettolonen van zijn medewerkers”, zegt A. op den Brouw, hoofd salarisadministratie bij Accountantskantoor Visser & Visser in Barendrecht. „Als we uitgaan van eenzelfde brutoloon en gelijke ziektekosten- en pensioenpremies, dan stijgen de nettolonen 1,75 procent, maar dat betekent bij een inflatie van 2,5 procent dat de koopkracht daalt met 0,75 procent.” Bij deze uitkomsten moet volgens Op den Brouw opgemerkt worden dat de ziektekostenpremies met 27 procent en de pensioenpremies met 18 procent toenemen.

Hoe het beeld in de diverse inkomensklassen eruit zal zien kon Op den Brouw nog niet zeggen. Duidelijk was ook voor hem dat de koopkracht van heel veel werknemers achteruitgaat.

A. van Dijk heet in werkelijkheid anders.