Ieder heeft kortgeleden kennis kunnen nemen van de lugubere moord op de Zuid-Afrikaanse emigrantenfamilie Van den Bosch. Deze krant bood via een internetlink een totaaloverzicht van moorden in het land. Huiveringwekkende wreedheid!Journaliste Adriana Stuijt heeft zich verdienstelijk gemaakt door al die (plaats)moorden op een rij te zetten. Zo valt zelfs het beruchte g-woord, omdat de aanvallen doen denken aan etnische zuivering. Wel moet bedacht worden dat genocide niet zo gemakkelijk is aan te tonen. En, als de voortekenen niet bedriegen, zou de harde criminaliteit aan de nieuwe president Jacob Zuma gelukkig een duchtige tegenspeler kunnen krijgen.

Toch is er genoeg reden om hierover vooralsnog niet luchthartig te doen. Zuid-Afrika is een land vol bijzondere tegenstellingen. De kloof arm en rijk is heel fors. Etnische verschillen steken opnieuw de kop op, ook binnen het ANC. De ZuidAfrikaanse democratie is in de praktijk een soort repeterend eenpartijstelsel, vooral doordat de oppositie ongelooflijk verdeeld is en blijft. Binnen de achterban van het ANC leven zulke hoge verwachtingen, dat felle frustraties de partijleiding nu al veel moeite bezorgen. De zware economische crisis gaat de nog jonge democratie evenmin voorbij.

Het vermoeden bestaat dat communistische activisten binnen of buiten het ANC toch een bepaalde planmatigheid aan de dag leggen bij de dodelijke acties op het Zuid-Afrikaanse platteland. Het zou erg naïef zijn om aan te nemen dat de voormalige revolutionairen nu allemaal warme sympathie hebben voor Afrikaners en de democratische constructie. Toch denk ik dat er meer in het spel is dan alleen: ”Laat ons de Boeren verdriet aandoen en hun erfenis onder ons delen”.

Tijdens de apartheid werd politiek nogal eens gecriminaliseerd, maar nu wordt misdaad gepolitiseerd, stelt Simpson, hoofd van de CSVR (Centre for the Study of Violence and Reconciliation) in Johannesburg. Volgens deze criminoloog is de hoge misdaadscore in Zuid-Afrika nog net zo gerelateerd aan economische en sociale marginalisatie als in de jaren 80 van de vorige eeuw. Volgens hem heeft de bekende Waarheidscommissie onbedoeld een populaire mythe gecreëerd. Wanneer lieden die voor deze Waarheidscommissie (TRC) verschenen hun misdaden wisten te verbinden aan een politieke organisatie, dan hadden ze grote kans op immuniteit. Zo sanctioneerde het TRC een ”geprivilegieerde vorm van geweld”.

Veel jongeren zien geweld als een manier om status, kansen en geluk te krijgen. In dit licht is het zo vreemd niet dat juist tamelijk kwetsbare groepen en personen het slachtoffer worden, c.q. oudere Boeren op tamelijk afgelegen plaatsen. Voor de ”Angry Young Men” gaat het meer om de kick van het doden dan om de buit.

Drugs

Op grond van documentatie van onder meer de Zuid-Afrikaanse politie is vast te stellen dat ook drugs een destabiliserende factor van enorme omvang is geworden. Statistieken laten overduidelijk zien hoe cocaïne, crack, xtc en in toenemende mate ook heroïne na de ANC-overwinning een glorieuze maar rampspoedige opmars maakten. Net als bij aids –die eveneens diepe sporen trekt in de Zuid-Afrikaanse samenleving– kijkt de ANC-overheid weg van het drugsprobleem. Evenals in Zuid-Amerika en Azië dreigen drugskartels de nog broze rechtsstaat te perforeren. In het toch al zeer gewelddadige Zuid-Afrika lopen uiterst gevaarlijke drugslijnen via de havens en via landroutes. Drugshandelaren stimuleren gewapende overvallen en andere vormen van zware criminaliteit.

Heeft de Zuid-Afrikaanse overheid de wil, de professionaliteit en de slagkracht om al die gevaren te pareren? De nieuwe president Zuma verdient een eerlijke kans. Hij is legitiem democratisch gekozen. Maar het is te hopen dat Europa –met voorop Nederland– de gevaren onderkent en effectieve hulp aanbiedt.

Apartheid

Van Zuma is bekend dat hij weinig formele scholing heeft genoten, maar wel –misschien juist daardoor– goed kan luisteren. Zijn regering zal mijns inziens adequate hulp niet afwijzen, mits die vanuit een oprechte ”partnership”-relatie wordt aangeboden. Het beste is Zuma door genade te mogen wijzen op de geest van Jezus Christus, die nuttig is om toe te rusten tot alle goed justitieel en gouvernementeel werk. Anders dan zijn ANC-voorgangers heeft Zuma belangstelling getoond voor de christelijke kerk. Kortgeleden sprak hij zelfs publiekelijk zijn waardering uit voor bepaalde facetten van de ”blanke baasskap”.

Het is daarbij wel te betreuren dat sommige Afrikaners nog niet zien dat de apartheid op Bijbelse en praktische gronden onhoudbaar was. Zou het niet beter zijn wanneer men de apartheid definitief begroef en gezamenlijk de werkelijke belangen vanuit voluit christelijke beginselen zou behartigen?

De auteur is docent maatschappijwetenschappen en heeft een bijzondere belangstelling voor Zuid-Afrika.