De laatste jaren zijn er verschillende boeken verschenen die hierbij behulpzaam kunnen zijn. Van de hand van ds. P. van der Kraan, hervormd predikant in Urk, is een nieuwe leidraad verschenen: een dagboek bij het avondmaalsformulier met als titel ”Gedenkt en gelooft”.Eerst iets over de opzet. ”Gedenkt en gelooft” is geen dagboek in de gewone zin van het woord. Het volgt niet de dagen van het jaar en de feestdagen ontbreken. Het is bestemd voor de avondmaalsperioden. Ervan uitgaande dat het heilig avondmaal vier keer per jaar bediend wordt, bevat het vier reeksen meditaties. Elke reeks omvat drie weken en begint bij de eerste aankondiging van het komende avondmaal. De eerste week staat in het teken van de voorbereiding. De tweede gaat in op de viering en de derde week handelt over de dankzegging.

Calvijn

Het boek begint met een kort overzicht van de ontstaansgeschiedenis van het avondmaalsformulier. Caspar Olevianus heeft het samengesteld voor de kerken in de Palts. Hij gebruikte daarbij drie bestaande formulieren, onder meer een van Calvijn. Geen wonder dus dat Calvijn meermalen wordt aangehaald in dit dagboek.

Elke overdenking begint met een passage uit het formulier, die vervolgens wordt uitgewerkt. Onder aan de tekst staat een passend Bijbelgedeelte dat erbij kan worden gelezen. De overdenkingen sluiten steeds af met een vraag of een opdracht voor persoonlijke bezinning en verwerking. Binnen elke reeks zijn de verschillende onderdelen gescheiden door een gekleurde bladzijde, wat het gebruik vergemakkelijkt. Achterin worden alle genoemde Bijbelgedeelten nog eens overzichtelijk vermeld.

De inhoud van dit dagboek is doorwrocht en tegelijk heel praktisch. Onderwerpen waarover kerkgangers nogal eens in verwarring raken, worden helder toegelicht, zoals de zelfbeproeving, het zich „een oordeel eten en drinken” en de verhouding tussen doop en avondmaal.

Dankbaarheid

Door de overdenkingen heen wordt goede geestelijke leiding gegeven met betrekking tot zaken als (gebrek aan) geloofszekerheid, twijfel, Christus in het middelpunt stellen en niet onszelf, het zondenregister, het kruisdragen, geloofsgroei en vooral ook de dankbaarheid, die er in de praktijk nogal eens bij in dreigt te schieten.

Om iets van de inhoud door te geven haal ik iets uit het boek aan. „Wij kunnen het echter ook onszelf moeilijk maken als wij van onszelf eisen wat God in Zijn Woord niet van ons eist. Gevolg is dat we verstrikt raken in allerlei vragen en twijfels: heb ik genoeg zondekennis? Of: is mijn geloof groot genoeg om aan het Avondmaal te kunnen gaan? Wie zo doet, ziet niet op Christus… Het Avondmaal is toch geen sacrament om ons te verzekeren van voldoende zondekennis of van een groot geloof… Bijbelse zelfbeproeving wil ons brengen aan de voet van het kruis. Wat heeft Calvijn het zuiver gezien toen hij schreef: door de kennis van onszelf worden we niet alleen aangezet om God te zoeken, maar ook als het ware aan de hand geleid om Hem te vinden. God laat Zich nergens anders vinden dan in de gestalte van de gekruiste Christus. Daar komen hemel en aarde, God en de zondaar bijeen. Daar rolt het pak van onze zonden en de last van onze schuld van ons af…”

Waardevol

De verleiding is groot nog meer uit het boek te citeren, maar daarvoor ontbreekt hier de ruimte. ”Gedenkt en gelooft” is een waardevol boek, dat zeker zijn weg zal vinden naar hen die rondom het avondmaal zoeken naar verdieping.

N.a.v. ”Gedenkt en gelooft. Dagelijkse overdenkingen rond het Avondmaal”, door P. van der Kraan; uitg. De Groot Goudriaan, Kampen, 2009; ISBN 978 90 8865 078 9; 285 blz.; € 24,90.