Duitse paus in Israël
Paus Benedictus XVI zal maandag voet zetten op Israëlische bodem. En hoewel in de media veel te kwistig wordt gestrooid met het begrip ”historisch moment”, is voor dit bezoek moeilijk een andere kwalificatie te bedenken. Een Duitse paus zal een bezoek brengen aan Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth. In Jeruzalem zal hij zelfs de islamitische Rotskoepel bezoeken, die staat op de plaats waar ooit de Joodse tempel stond. Dat bezoek aan de Rotskoepel is uniek te noemen. Nooit eerder betrad een leider van de ruim 1 miljard rooms-katholieken dit gebouw, dat zich bevindt op een plek die zowel Joden als moslims claimen als een heilige plaats.
De verhouding tussen de Rooms-Katholieke Kerk en het Jodendom is van oudsher een bijzonder moeilijke. Veel Joden achten Rome medeschuldig aan de Holocaust. De leer van de Rooms-Katholieke Kerk, waarvan de vervangingstheologie tot het tweede Vaticaans concilie (1962-1965) een belangrijk onderdeel was, zou volgens hen de fundamenten hebben gelegd voor het antisemitisme dat uiteindelijk leidde tot de Shoah.Na het bezoek van de vorige paus, Johannes Paulus II, aan het Midden-Oosten, in 2000, ebde bij veel Joden het wantrouwen weg. Met uiterste precisie plande deze Poolse paus zijn pelgrimage naar het Heilige Land, zoals hij het zelf noemde. En volgens Joodse commentatoren met succes.
Met het aantreden van de van oorsprong Duitse paus Benedictus XVI lijkt het wantrouwen tussen Rome en Jeruzalem echter weer te groeien. De affaire rond de rehabilitatie van de antisemitische bisschop Richard Williamson deed daaraan zeker geen goed.
Paus Benedictus XVI kan de komende week de grote reserves die ten aan-zien van zijn persoon bestaan, groten-deels wegnemen als hij de juiste woor-den spreekt op de juiste plaatsen. Alleen al het feit dat hij zaterdag, bij zijn bezoek aan Jordanië, de herdenkingskerk van Mozes op de berg Nebo bezoekt, lijkt erop te wijzen dat het zijn intentie is om te werken aan een reparatie van de vertroebelde verhoudingen met de Joden. Door dit gebaar erkent hij impliciet dat het christendom er is dankzij het Jodendom, dat Mozes ziet als de grootste profeet.
Orthodoxe protestanten kijken terecht met grote reserves en soms ook met afkeer naar het optreden van de leider van de Rooms-Katholieke Kerk. En ze voelen zich al helemaal niet door hem vertegenwoordigd. Voor Joden in Israël leeft het onderscheid tussen protestanten en rooms-katholieken echter niet of nauwelijks. De paus wordt door hen gezien als dé vertegenwoordiger van het christendom. Daarom ook straalt de impact van zijn optreden af op alle christenen in de wereld. Ook op hen die voor het Vaticaan niet de minste sympathie hebben en de paus zeker niet wensen te zien als de stedehouder van Christus.
Het is daarom te hopen dat de paus zich realiseert dat hij zich de komende week zelfs niet het allerkleinste foutje kan veroorloven. Zijn krediet is in Israël geslonken tot een minimum. Alleen lovende commentaren op zijn optreden kunnen nog voorkomen dat hij voor Joden de geschiedenis ingaat als de man die christendom en Jodendom verder uit elkaar heeft gedreven.
