De beschrijving beslaat een periode van honderd jaar (1906-2006). Voorafgaand aan deze geschiedenis is een uitgebreide voorgeschiedenis opgenomen. Deze voorgeschiedenis is geschreven door J. de Jonge, de eigenlijke geschiedenis door S. Baaij. Beide auteurs werden ondersteund door een redactiecommissie.De intentie van de auteurs was de waarheid weer te geven. Dat hield niet alleen in dat het geschrevene zo veel mogelijk verifieerbaar moest zijn, maar ook dat in het boek zowel de vreugdevolle zaken als de zwarte bladzijden uit de geschiedenis van de gemeente zouden worden beschreven.

De wortels van de Thoolse gemeente liggen in een gezelschap dat voor 1900 in een timmerwerkplaats van Johannes Elenbaas in Poortvliet bijeenkwam. Toen deze bijeenkomsten werden gestaakt, gingen de Thoolse bezoekers Leen Schot en Jacob van de Velde in Tholen op zoek naar een nieuwe plaats van samenkomst. Tevens wilden ze meer ordening in de samenkomst aanbrengen.

Zeven predikanten

Aan het einde van het jaar 1900 kregen Jacob van de Velde en zijn geest­verwanten van het Thoolse gemeentebestuur toestemming om in het pand Kerkstraat 15 godsdienstoefeningen te houden. Enkele jaren later verhuisde de samenkomst naar een ruimer gebouw aan de Kruittoren.

Rond 1905 gingen er stemmen op om te komen tot een geordend kerkelijk leven. De samenkomst sloot zich het volgende jaar aan bij de ledeboeriaanse gemeenten. In 1911 besloot de gemeente het beroepingswerk ter hand te nemen. Op het eerste beroep dat werd uitgebracht (op ds. A. Makkenze) kreeg de gemeente een positief antwoord. In het honderdjarig bestaan van de gemeente heeft zich zeven keer een predikant aan de gemeente verbonden.

De gemeente heeft ook moeilijke tijden gekend. Dat was onder meer het geval in de tweede helft van de jaren twintig toen het gemeentelid Willem Baaij zich geroepen wist tot het predikambt en de weg daartoe binnen het kerkverband niet werd gebaand. Baaij scheidde zich daarop met 32 mans­personen van de gemeente af.

In mei 1931 werd hij door ds. C. de Jonge uit Kampen tot predikant bevestigd. Toen na de Tweede Wereldoorlog ds. Baaij overging naar de Christelijke Gereformeerde Kerken, keerde een gedeelte van zijn gemeente na het afleggen van schuldbelijdenis terug tot de Gereformeerde Gemeenten.

Met een glimlach

Grappig is het te lezen hoe de broeders voor de Tweede Wereldoorlog dachten over de verlichting van het kerk­gebouw. Er werd toen gediscussieerd over gas- of elektrische verlichting. Bij de afweging leek de balans duidelijk door te slaan in het voordeel van elektrische verlichting. Doch elektriciteit werd op zondag opgewekt, en daar was men op tegen. Toen opgemerkt werd dat ook voor gas op zondag gewerkt werd, achtten de broeders dit bezwaar toch minder omdat het gas dat ’s zondags gebruikt zou worden op zaterdag was gemaakt.

Uitvoerig staat de auteur stil bij de bouwperikelen van de gemeente. Vooral de ontwikkelingen rond de bouw van het huidige kerkgebouw worden minutieus op de voet gevolgd. De grote aandacht voor vrij recente ontwikkelingen is overigens kenmerkend voor dit kerkhistorisch overzicht. Aan de laatste twee decennia worden ruim honderd pagina’s gewijd.

Waardig

De auteurs zijn grondig te werk gegaan. Ze hebben zich goed ingelezen in de bestaande literatuur rond hun onderwerp. Resultaten van recent kerkhistorisch onderzoek zijn verwerkt. Verder hebben de auteurs veel (archief)onderzoek verricht en heel wat (foto)materiaal verzameld.

Het resultaat is een lijvig boekwerk van 445 bladzijden, waarin uitvoerig en evenwichtig de (voor)geschiedenis van de gereformeerde gemeente van Tholen wordt verteld. Het boek is uitgegeven in een stevige band en gedrukt op luxe papier in fullcolourdruk. Het geheel is royaal geïllustreerd en de tekst wordt verder nog verlevendigd door een groot aantal kaderteksten. Zowel naar de vorm als met betrekking tot de inhoud: een waardige uitgave.

N.a.v. ”Wonderlijk verhoogd”, door S. Baaij en J. de Jonge, uitg. kerkenraad gereformeerde gemeente Tholen, 2008; ISBN 978 90 805961 3 9; 445 blz.; € 32,50.Te bestellen bij S. Baaij, 0166-602535 of sbaaij@kpnplanet.nl.