„”Vrede als een rivier” is een verfrissend verhaal vol onverwachte magie of beter, zoals Reuben zelf zegt: wonderen.” Zo wordt het boek aangekondigd. Als lezer die niet van fantasyverhalen houdt, denk je na zo’n aankondiging al snel: laat maar. Maar dat is niet terecht.Het gaat hier ten eerste om een uitermate boeiend, soms zelfs spannend verhaal. Dat is een verdienste, zeker als de roman ondertussen nog allerlei diepere thema’s aansnijdt. Bovendien is wat door sommigen wordt omschreven als ”magie” eerder te betitelen als het wondergeloof van een kind dat enorm tegen zijn vader opkijkt. En dat auteur Leif Enger, zoals Tjerk de Reus in zijn verhelderende nawoord aanhaalt, niet houdt van romans „waarin aan het einde de hoofdpersoon keurig bekeerd is én gedoopt”, maakt het verhaal prettig onvoorspelbaar.

Reuben Land, in het verhaal elf jaar oud, vertelt jaren later het verhaal van zijn jeugd. Hij heeft een negenjarig zusje, Swede, dat zelfs voor een hoogbegaafd kind wel erg indrukwekkende cowboyverhalen schrijft. Tegen zijn oudere broer Davy kijkt hij erg op, evenals tegen zijn vader. Zijn moeder is er jaren geleden met een ander vandoor gegaan.

Sneeuwstorm

Als vader Land een paar klierjochies uit de buurt een terecht pak slaag heeft gegeven, beginnen de problemen. Ze zijn uit op wraak, ontvoeren Swede korte tijd en dringen later het huis van de familie Land binnen. Davy schiet ze vervolgens in koelen bloede dood. Hij wordt opgepakt en betoont op geen enkele manier spijt. Net als Swede en Reuben wilde plannen bedenken om hem te bevrijden, blijkt dat hij zelf de benen heeft genomen.

Enige tijd later, als vader een grote caravan erft, gaan ze op weg op hem te zoeken. Ze stranden in een sneeuwstorm bij het tankstation van een vrijgezelle vrouw. Daar blijven ze een tijdje logeren, waarbij er een relatie opbloeit tussen de kinderen en deze vrouw, Roxanne; later ook tussen haar en vader Land. Toevalligerwijs ontdekt Reuben daar zijn broer. Tijdens diverse nachtelijke ritten gaat hij met Davy mee naar de hut waar zijn broer met de nogal vreemde Jape Waltzer en het meisje Sarah leeft. Als Jape de FBI-agent Andreeson uit de weg ruimt, omdat die Davy en zijn metgezellen op het spoor is gekomen, wordt er een klopjacht georganiseerd om hen te vinden. De vogels zijn echter gevlogen.

De familie Land gaat zonder Davy, maar met Roxanne, terug naar haar woonplaats Roofing waar vader en Roxanne trouwen. Als Davy hen daar met Sarah komt opzoeken omdat hij een conflict heeft met Jape Waltzer, blijkt deze Jape nergens voor terug te deinzen. Hij komt hen achterna en schiet vader Land dood terwijl Reuben ernstig gewond raakt.

Wonderen

Het is al met al een verhaal dat je op twee manieren kunt lezen: je ergert je als nuchtere realist aan alle onwaarschijnlijkheden óf je laat je meevoeren door het kinderlijke geloof van Reuben, die zijn vader wonderen ziet doen: het hoofd van de school wordt opeens gezond, de soep raakt niet op ook al hebben ze een gulzige mee-eter enzovoort.

Het grootste wonder is beschreven in een hemels visioen. Reuben is neergeschoten door Jape Waltzer en ziet zich dan op weg naar het hemelse Jeruzalem. Maar op zeker moment wordt hij door zijn vader ingehaald, die hem terugstuurt. De dokter vertelt hem later dat in werkelijkheid zijn vader een schotwond had waaraan hij menselijkerwijs gesproken niet had moeten overlijden, terwijl Reubens astmalongen zo beschadigd waren dat hij al gestorven leek. Maar het wonder is nu juist dat Reuben nagenoeg zonder astma weer uit zijn bewusteloosheid ontwaakt, terwijl vader Land overlijdt. Het bijzondere van de wonderen van vader Land is dat hij er zelfopoffering in laat zien. Tegelijk wordt hij geen onaantastbare heilige, maar blijft hij ook gewoon mens.

Een prachtig motief vormen ook de cowboyverhalen van zusje Swede. Daarin is de wereld zoals hij zou moeten zijn: ”good guys” tegen ”bad guys”. De eerste overwinnen de laatste en komen dan als beloning in een paradijselijke vallei terecht waar niemand hen meer angst kan aanjagen. Maar ondertussen is het leven van Reuben en Swede daarmee in contrast: hun lieve broer Davy, voor hen een ”good guy”, heeft wel twee moorden op zijn geweten.

Overgave

Dat is ook de strijd die vader voert. Eerst werkt hij de FBI, die naar Davy op zoek is, zo veel mogelijk tegen. Maar als hij op zeker moment, zoals gebruikelijk, zijn stille tijd met zijn King Jamesbijbel doorbrengt, worstelt hij met God over de vraag of hij de FBI moet helpen in de zoektocht naar Davy. God brengt hem tot de overgave om dat te doen. Vervolgens gaat hij naar zijn zoon Davy op zoek, niet wetend dat Reuben hem al lang gevonden heeft.

Reuben blijft langer geloven dat Davy een ”good guy” is en leidt de FBI aanvankelijk met opzet de verkeerde kant op. Maar langzaam merk je als lezer ook bij hem het bewustwordingsproces dat het gedrag van zijn broer wel erg veel levens vraagt. De FBI-agent die door Jape Waltzer gedood wordt, de boer die tijdens de expeditie ernstig gewond raakt: het houdt allemaal rechtstreeks verband met Davy’s voortvluchtigheid.

Opmerkelijk is dat het juist de ”bad guy” Jape Waltzer is die Reuben tijdens een van de nachtelijke bezoeken het besef bijbrengt dat achter bijna elk mooi verhaal een gruwelijke achtergrond schuilgaat.

Zo zijn dingen vaak niet wat ze lijken: wat een heldendaad leek, blijkt gewoon moord. En zo is het met dit verhaal: wat zich aandiende als een flauw fantasy-verhaal, blijkt een diepgravende roman over schuld en zelfverloochening.

N.a.v. ”Vrede als een rivier”, door Leif Enger; vert. Henny van Gulik, herz. Kees Bezemer; uitg. Librion, Sliedrecht, 2009; ISBN 978 90 5290 018 6; 352 blz.; € 17,90.