”Focus op Staphorst”
Auteur: Gerrit Stegeman
Uitgeverij: Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2002
ISBN 90 288 3694 2
Pagina’s: 84
Prijs: € 17,50. Al na één keer snel bladeren is het met name voor kenners van de drie kerkdorpen Staphorst, Rouveen en IJhorst duidelijk: het aanzicht van de gemeente Staphorst verandert in rap tempo. De uitgave ”Focus op Staphorst” is met zijn ruim honderd foto’s vooral een kijkboek geworden. Eerst kijken. En dan praten. Over hoe het was en over hoe de dorpen er nu uitzien. Over de mensen van toen en nu. En je blijft bladeren.

De auteur van ”Focus op Staphorst” is de Rouveense textielhandelaar Gerrit Stegeman. Hij werd door uitgeverij Europese Bibliotheek uit Zaltbommel gevraagd een deel van zijn enorme collectie foto’s en ansichtkaarten -„ik heb er enkele duizenden”- beschikbaar te stellen. „De uitgever was eerst bij de museumboerderij geweest. Daar werd hij doorverwezen naar mij.”

Veel dorpelingen zijn op de hoogte van Stegemans verzamelwoede. Als hij doordeweeks op pad is -„ik ga nog zo nu en dan met textiel de boer op”- komt niet zelden bij een kop koffie een trommeltje met oude foto’s op tafel. Ondeugend: „Ik begin er bewust zelf ook wel eens over.” Met succes dus, gezien zijn verzameling.

Het verzoek van de uitgeverij was een selectie te maken van foto’s en ansichten uit de jaren vijftig en zestig. „Er is ooit een boekje verschenen met ansichtkaarten van voor 1950. Dit zou je een soort vervolg kunnen noemen.” Het viel Stegeman niet mee zich aan de limiet van honderd afbeeldingen te houden. „Ik had er op een gegeven moment 300. Maar helaas, dat gaat niet in deze uitgave.” Het werden er uiteindelijk iets meer dan de bedoeling was. ”Focus op Staphorst” is een deel in een serie boeken over verschillende plaatsen in Nederland.

Als rode draad voor de publicatie koos de auteur voor „de verandering.” „Nog steeds denken mensen dat de tijd in de gemeente Staphorst heeft stilgestaan. Niets is minder waar”, aldus Stegeman in zijn voorwoord. Dat blijkt wel. De melkrijder die met paard en wagen twee keer per dag de melkbussen kwam ophalen werd al jaren geleden vervangen door gemotoriseerd transport. En zelfs die trekker met melkwagen is inmiddels alweer uit het Staphorster straatbeeld verdwenen. Iets dergelijks geldt voor de klederdracht. Kinderen in ”Stappester goed” zijn vandaag de dag een zeldzaamheid. Veertig, vijftig jaar geleden viel een meisje in ”burgerkleren” juist op.

Niet te opsommerig
Hoe ouder iemand is, hoe groter de kans dat hij of zij de foto’s en de mensen die erop staan kan thuisbrengen. De tekst bij de foto’s is bewust beknopt gehouden. „En eenvoudig. Ook niet-Staphorsters moeten het goed kunnen volgen.” Hoewel Stegeman de namen van de meeste geportretteerden wel weet, zette hij die niet allemaal in het boek. „Dat zou te opsommerig worden. Het voordeel is nu dat mensen het boek telkens weer doorbladeren, om er dan met elkaar over te praten en uit te vinden wie is.”

Voor de jongere Staphorster garde geldt echter ook -tot op zekere hoogte- een feest der herkenning. Stegeman nam hier en daar bewust hedendaagse foto’s op om het verschil met vroeger te accentueren. Wie nog niet zo heel lang geleden een echte houten tol wilde, kon terecht bij het werkplaatsje van houtdraaier Egbert Troost. Het schuurtje -en ook de oude, monumentale boerderij- heeft plaats moeten maken voor een moderne burgerwoning, maar in Stegemans boek leeft de herinnering voort. Bij de foto van het café annex bakkerij van de familie Van der Haar -achter hotel Waanders- slaat de lezer de geur van versgebakken brood en andere lekkernijen haast nog steeds tegemoet. ”Bakker Klompie”, zoals de bijnaam luidde, was een begrip, niet in de laatste plaats bij de jeugd.

Rozien’n
Ook de bijzondere trouwgebruiken in Staphorst komen aan de orde. Zo ging een aanstaand bruidspaar ”met de brik” -een koetsje- in ondertrouw, vaak op een vrijdag. Op dezelfde dag werd dan een trouwfoto gemaakt, bij Drost aan de Meppelerweg of bij een fotograaf in Meppel, zo schrijft Stegeman in een van de bijschriften. Vervolgens was het veertien dagen feest: eerst een week bij de bruid thuis, vervolgens een week bij de bruidegom.

De trouwerij had dan op zaterdagmorgen in het gemeentehuis plaats. De kerkelijke bevestiging volgde op zondagmiddag, zodat de hele kerkelijke gemeente aanwezig was. Ook dat is al tientallen jaren verleden tijd. Enkele gewoonten worden nog steeds in ere gehouden. Er zijn mensen in Staphorst die een bruiloft zonder ”brandewien mit rozien’n” geen bruiloft vinden.

Amusant is de foto van Stegemans vader en moeder, die samen poseren op de motorkap van hun Adler. Het echtpaar had de automobiel in 1948 van dominee Van de Hoek gekocht. „Mevrouw Stegeman was de eerste vrouw in klederdracht die een rijbewijs haalde, ’t was een schande!”