Spannend van de eerste tot de laatste bladzijde. Dat is ”Eerwraak”. En als het ook nog eens een dik boek is –350 bladzijden mag je best dik noemen– moet je als schrijver zonder meer goed zijn. Helen Vreeswijk verstaat haar vak. Met grote vaart zet ze haar onderwerp neer, zonder dat het oppervlakkig wordt.”Eerwaak” is de vijfde titel in een realityreeks die politierechercheur Vreeswijk het licht doet zien. De andere titels zijn al net zo kort en tegelijkertijd een tikkeltje sinister: ”Loverboys”, ”De stalker”, ”Overdosis” en ”Chatroom”.

Nummer vijf is het verhaal van de 17-jarige Sam Visser, die smoorverliefd wordt op het Afghaanse meisje Levita. En dat is een brug te ver voor haar ouders en broers. Een kaaskop die aanpapt met hun dochter en zus, dat past niet in de zeer traditionele Afghaanse cultuur waarin Levita wordt grootgebracht.

In eerste instantie wil Levita dan ook zelf de boot afhouden en probeert ze Sam te ontwijken, maar de liefde die ook zij voelt is sterker. Een periode van geheime ontmoetingen volgt, met altijd weer het gevaar van verraad.

Uiteindelijk blijkt ontdekking onontkoombaar. Dat is een ramp, zeker als blijkt dat Levita zwanger is van Sam. Dat laatste is een ‘ongelukje’: de tieners hadden geen voorbehoedsmiddel gebruikt, terwijl abortus voor hen beiden geen optie is.

Expliciet

Dat het boek rauw en expliciet is –hoewel Vreeswijk haar personages nergens laat vloeken– komt vooral in dit soort scènes tot uiting. Het hebben van seks binnen een prille verkeringsrelatie geldt als totale vanzelfsprekendheid, en Vreeswijk windt geen doekjes om wat Sam en Levita samen uitspoken.

Tegelijk is dat realisme op een ander vlak ook de kracht van het boek. Helen Vreeswijk weet waar ze over schrijft. Als rechercheur bij de politie zal ze haar onderwerp ongetwijfeld al eerder in de praktijk zijn tegengekomen. Haar boek geeft dan ook een onthutsend inzicht in eerwraakproblematiek waarvan in Nederland –ook binnen politiekringen– te lang is gedaan alsof het niet bestond.

Zeker in het recente verleden, en soms nog, was de inspanning van de politie bij eerkwesties vaak gericht op verzoening. Maar dat is het laatste wat bij eerwraak aan de orde kan zijn, omdat in traditionele eerculturen verzoening nauwelijks een rol speelt. Het enige wat telt is de eer –meestal de seksuele eer, in het Arabisch de ”ardh”– die gered moet worden. En daarvoor is geen verzoening nodig, maar vergelding.

Minderjarige broer

Voor een doorsnee-Nederlander is dat onbegrijpelijk. Waarom moet de eer van de vader gered worden als zijn dochter –vrijwillig!– een relatie met een jongen aangaat? Dat onbegrip tekent Vreeswijk meesterlijk in haar beschrijving van de reactie van Sams familie. Lange tijd houden zijn ouders vol dat het allemaal wel meevalt, omdat ze zich niet kunnen voorstellen dat de familie van Levita haar wérkelijk wat zal aandoen.

Maar dat gebeurt wel degelijk, want Levita zou zich volgens hen letterlijk moeten ”doodschamen” vanwege haar gedrag. En omdat ze dat niet doet, mag ze daar best een handje mee geholpen worden. Een minderjarige broer –die voor de rechter immers lichter gestraft zal worden dan een volwassene– mag het vuile werk opknappen en zijn zus een lesje leren. En ook Sam is zijn leven niet zeker.

Die gang van zaken is uit het leven gegrepen. Het lijkt op het drama op een school in Veghel in 1999, waar een 17-jarige Turkse jongen in opdracht van zijn vader een 19-jarige medeleerling doodschoot omdat de laatste een relatie had met zijn zusje.

”Eerwraak” is een jeugdboek, maar het behandelt een volwassen onderwerp. Tegelijk blijft het boek bijzonder toegankelijk. Daardoor kan de roman meer impact hebben dan tien taaie studies over het onderwerp. En dat is winst, want als je het eerprobleem niet begrijpt zul je het ook niet herkennen, al speelt het bij je buren.

N.a.v. ”Eerwraak”, door Helen Vreeswijk; uitg. Manteau, Antwerpen, 2008; ISBN 978 90 223 2330 4; 350 blz.; € 16,95.