Wereldwijd is de toekomst aan het rooms-katholicisme, de oosterse orthodoxie en het evangelicalisme, stelde de bekende Engelse theoloog Alister McGrath in 2004 in een interview met het blad ”Beweging”. Voor het protestantisme ziet hij geen aparte plek meer weggelegd.Het is waar dat de evangelischen de laatste jaren steeds meer terrein hebben gewonnen, ook in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Het Evangelisch Werkverband spettert behoorlijk in de PKN-vijver. Is dit nu winst of een teken aan de wand voor de protestantse traditie?

In Barneveld verslaat de evangelische beweging ”Doorbrekers” haar honderden. En er zijn daar al tal van kerken. Voor een feelgoodbeleving moet je echter bij ”Doorbrekers” zijn. De kerstnachtdienst vieren met duizenden in de Veluwehal, inclusief sneeuwkanon, want sneeuw hoort bij Kerst. De decors, de lichtbakken en de muziek brengen je even buiten de werkelijkheid van alledag. Jaloezie bij mij?

Als hervormde jongen ben ik niet los van de protestantse traditie, van huis uit meegekregen. Deze bergt een schat aan mogelijkheden om die traditie te hertalen en te actualiseren. Een kerk mag zich wel wat meer ankeren in de geschiedenis. Er wordt wel regelmatig gesproken over de kerk der eeuwen, maar menige kerkenraad maakt beleid alsof de kerk van na de oorlog is en nog maar een aantal jaren te gaan heeft.

Het eerste wat in mij opkomt als het over de toekomst van de kerk gaat is: de kerk is des Heeren. Christus heeft Zijn hele kerk gekocht met Zijn bloed. Daarin ligt haar grond en dus ook haar toekomst. Dat is geen sociologische, filosofische en zelf geen theologische taal, maar geloofstaal. Dat maakt niet lui, maar ook niet activistisch.

Volgens McGrath kenmerkt het protestantisme zich door een spiritualiteit die overheersend intellectueel bepaald is. Hebben de ratio, de psychologie het gewonnen van het: ”Ik geloof, maar kom mijn ongelovigheid te hulp”, en: ”Wie niet wordt als een kind die kan het Koninkrijk van God niet ingaan”?

Hebben de evangelische en reformatorische stroming dan wél toekomst? Enkele weken geleden stelde de Amerikaanse gemeentestichter Michael Spencer binnen tien jaar de totale ineenstorting van de evangelicale beweging in de VS te verwachten. Volgens hem falen de evangelicalen in het overdragen van de kern van het orthodox-christelijke geloof.

Spencer stelt scherp: „Jonge christenen kennen de hoofdinhoud van de christelijke leer niet en hebben ook niet de ervaring van geestelijke tucht of gemeenschap. Komende generaties jongeren hebben een groot gebrek aan kennis en zijn daardoor niet voorbereid om goede weerstand te bieden aan de grote druk waaronder ze zullen komen te staan.”

Oei, roep ik dan. Zulke geluiden hoor ik ook in m’n eigen kerk. Dus laten we maar dicht bij huis blijven.

Bij de reformatorischen dan? Veilig uit de wind, achter hoge dijken binnen de eigen refozuil. Maar dat lukt ook niet. Dijken vertonen hier en daar grote scheuren.

Ook in refokringen voelen mensen zich mondig en willen ze zelf hun keuzes maken. De verbondenheid met de zuil en de eigen instellingen en organisaties neemt af. Daarmee komt de identiteit op het spel te staan. Een identiteit die aan een aantal gelijksoortige kenmerken voldoet, maar zo van lieverlede door velen niet meer als iets noodzakelijks of herkenbaars wordt gezien.

Johannes schrijft op Patmos: „Zie ik heb voor uw ogen een deur geopend en niemand kan die sluiten, want u hebt weinig kracht en toch hebt u Mijn Woord bewaard en Mijn Naam niet verloochend.” Het geheim blijft ook voor de toekomst: Mijn Woord, het Woord alleen! Met dank aan Calvijn.

De auteur is gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk in Nederland en auteur van ”Gemeente in beweging” (Artiosreeks, 2009).