De chukudu van Goma
Ze zien eruit als houten steps die zo uit het stenen tijdperk lijken te komen. Maar de chukudu -spreek uit als tjoekoedoe- is in feite een uiterst handig en ingenieus transportmiddel. Het is een typisch voertuig voor de bergachtige streken rond de Oost-Congolese stad Goma. Zoals New York zijn Yellow Cabs heeft, zo heeft Goma zijn chukudu. In andere delen van Afrika zijn ze niet te vinden. Het voertuig dankt zijn naam aan het geluid dat zijn houten wielen maken als hij over de met lavastenen bezaaide rotsachtige bergpaadjes van Goma rijdt: tjoe-koe-doe, tjoe-koe-doe.
Een halfuurtje rijden buiten het stadje Goma, waar het woud begint dat de berghellingen van het natuurreservaat ”Park der Vulkanen” bedekt, worden de chukudu’s op bestelling vervaardigd. Ze worden geheel vervaardigd uit tropisch hardhout, waarvan het belangrijkste onderdeel wel de horizontale draagbalk is. Deze draagbalk moet de zware ladingen plus chauffeur en bijrijder kunnen dragen. Ook hangt hierin het stuur, dat met stevige springveren of stukken rubber van een autoband is opgehangen. Op de kogellagers op de wielen na is alles van natuurlijk of gerecycled materiaal: zelfs het kniekussentje van de chauffeur en de rem op het achterwiel zijn van een oude sandaal en een stuk autoband gemaakt.Het ingenieuze van de chukudu is dat deze, in tegenstelling tot een fiets, enorm zware ladingen kan vervoeren. De maximale lading ligt rond de 700 kilo, zo’n tien zakken cement plus twee personen. Een handkar zou eventueel dit soort transporten nog kunnen doen, maar een chukudu kan als deze eenmaal een berghelling op is geduwd, er snel weer afrollen. En de meeste ladingen -bananen, houtskool en constructiehout- komen van boven uit de heuvels en moeten naar het handelscentrum Goma, dat het laagst gelegen is. En in tegenstelling tot een vrachtwagen verbruikt een chukudu geen brandstof - een enorm voordeel in het straatarme Congo.
Maar het belangrijkste van de chukudu is wel de economische vrijheid die hij geeft. Chukudubezitters bieden hun transportdiensten aan iedereen aan. Een ervaren chauffeur kan met zijn bijrijder wel 15 dollar per dag verdienen, een fortuin in Goma. De chukudu’s hebben ook de veiligheid van vrouwen verbeterd: het geeft ze de mogelijkheid om niet langer kilometers ver met brandhout en water te hoeven zeulen in de gevaarlijke streken waar ze blootstaan aan roof en verkrachting. De Verenigde Naties in Goma erkenden het sociale en economische nut van de chukudu toen ze enkele jaren geleden een chukuduwedstrijd organiseerden in Goma. De hoofdprijs: een spiksplinternieuwe chukudu, op maat vervaardigd door de beste ambachtsman uit de omstreken…