De preken van de Haagse ”Guldenmond” ds. Johannes Beukelman (1704-1757) verschenen nog enkele jaren voor het overlijden van Van der Groe. Voor de leesdiensten blijken ze blijvende betekenis te hebben.Ds. Beukelman is door zijn vele nagelaten preken een van de meer bekende oude schrijvers uit de achttiende eeuw. Hij was afkomstig uit het Noord-Hollandse stadje Hoorn, waar ds. Florentius Costerus gestaan had en waar hij in zijn jeugd ds. Lambertus de Beveren meemaakte. Na zijn studie aan de academies van Utrecht en Leiden werd hij als 21-jarige beroepbaar gesteld.

Hij diende achtereenvolgens zes gemeenten: Driehuizen (1726), Alblasserdam (1728), Zierikzee (1730), Hoorn (1737), Rotterdam (1749) en ’s-Gravenhage (1750). In sommige plaatsen stond hij maar net een jaar. In Hoorn werkte hij samen met zijn vroegere dominee De Beveren, die de ”Christenreis” van Bunyan van aantekeningen had voorzien; in Den Haag betoonde hij zich vurig Oranjegezind. De stadhouder en andere edelen waren ook meer dan eens onder zijn gehoor te vinden.

IJverig predikant

Uit de notulen van de kerken die hij diende, blijkt dat ds. Beukelman een ijverig predikant was. Hij was getrouw in zijn prediking, in zijn catechiseren, in zijn huisbezoeken en in het handhaven van de tucht. Ook diende hij vele malen in classis of synode als scriba of preses. Zelf mocht hij ervan getuigen dat hij zegen op zijn prediking ondervond. Zijn hoorders achtten hem een prediker naar het hart van Gods volk.

Tijdens zijn studietijd in Leiden was hij aan zijn verloren staat ontdekt en hij mocht het waar zaligmakende geloof ontvangen waardoor hij ervan verzekerd werd een rank te zijn van de ware Wijnstok Christus. Hij wist zich een gezant des hemels, die een ontdekkende en overtuigende prediking bracht. Zijn voordracht was eerbiedig, ernstig en gevoelig, waardoor hij geliefd was bij zijn hoorders. Vanuit zijn eigen zielservaring mocht hij als een begenadigd en godvruchtig voorganger zijn gemeenten dienen.

Beukelman stierf in 1757, nadat een ernstige ziekte zijn lichaam in korte tijd gesloopt had. Hij ontving het genadeloon van een getrouw dienaar, maar velen betreurden hun gewaardeerde leraar. Hij werd begraven in zijn geboortestad.

Zelf had Beukelman tijdens zijn leven geen preken uitgegeven. Zijn nagelaten preken werden gekocht door boekdrukker Jan Abraham Bouvink, die ze in de jaren 1773-1777 in zeven dikke bundels ”Keurstoffen” en ”Vervolgstoffen” uitgaf. Zijn zoon, ds. Joh. Wilh. Bouvink, begeleidde de uitgave.

Als eerste verscheen ”De leere der waarheid tot godzaligheid over de catechismus”, vervolgens ”De lydende en verheerlykte Immanuël” (43 en 21 preken), de ”Uitgelezene keurstoffen of leerredenen” uit het Oude Testament (65 preken) en uit het Nieuwe Testament (62 preken) met nog ”Uitgelezene vervolgstoffen” (46 en 44 preken). In totaal zagen 334 preken het licht.

Vervolgstof

In het ”Ten geleide” op de nieuwe uitgave van Beukelmans’ ”Vervolgstoffen” beschrijft drs. F. W. Huisman dat de preken van Beukelman na die van Smytegelt en Van der Kemp qua gedrukt aantal in de tweede helft van de achttiende eeuw de derde plaats innamen. Er was ook duidelijk belangstelling voor deze preken, want nog voor het eerste boek verscheen waren er al zo’n 700 intekenaren.

De ”Vervolgstoffen” bevatten preken die ook werkelijk als vervolgstof gehouden zijn. Deel 1 bevat bijvoorbeeld een prekenserie over Mozes. Het tweede deel biedt onder andere een twaalftal preken over Psalm 23 en negen preken over de gelijkenis van de zaaier.

In zijn prediking betoonde ds. Beukelman zich een zuiver gereformeerde prediker, die geen onnodige geleerdheid of uitweidingen op de preekstoel bracht. Hij volgde de preekindeling van de Nederlandse oudvaders, met een korte inleiding, een uitleg van de tekst in enkele punten en een toepassing, waarin hij separerend de onderscheiden toehoorders aansprak.

Ds. Bouvink schreef daarover typerend: „Het zijn toepassingen die in de binnenste schuilhoeken van ons verdorven hart doordringen, die de valse gronden van ongelukkige naambelijders duidelijk ontdekken; dien ons onze ellende levendig omzwachtelen die ons de weg der verzoening met God in Christus nadrukkelijk aanprijzen; die de ruime aanbieding van het Evangelie in een helder daglicht stellen; die de bekommerde gemoederen kunnen opbeuren, bemoedigen en vertroosten, en die de ware godzaligen niet alleen de ware redenen van hun geringe vorderingen in het geloof en heiligmaking duidelijk doen zien; maar ook de juiste middelen aan de hand geven om hun roeping en verkiezing vast te maken, en hun heiligmaking te leren voleinden in de vreze Gods.”

Leesdiensten

Juist door die onderscheidende prediking bleven de preken van Beukelman in de leesdiensten hun plaats naast die van Smytegelt behouden. Wel doen de ouderlingen die de preken lezen er goed aan zich niet alleen terdege voor te bereiden, maar ook hier en daar in de formulering nog wat aan te passen of te besnoeien. De nieuwe, herspelde uitgave van Beukelmans’ negentig vervolgpreken, compleet met de uitvoerige genummerde onderverdelingen in het betoog, bieden voor de leesdiensten stichtelijke en onderwijzende stof.

N.a.v. ”Uitgelezen vervolgstoffen uit de Heilige Schriften van het Oude en Nieuwe Testament”, door Joh. Beukelman; vert. J. van Vulpen; 2 dln.; uitg. De Oude Wijn, Barneveld; ISBN 978 9079473 014; 2x 495 pag.; € 89,-.