Het internet zelf bestond al sinds 1969, maar was de eerste decennia alleen toegankelijk voor specialisten die wisten hoe ze de verschillende computersystemen aan elkaar moesten knopen. De kern van de uitvinding van Berners-Lee was de hyperlink, de koppeling waarmee internetters van de ene naar de andere webpagina springen. Het idee is zo simpel als dat van de paperclip, de gevolgen ervan zo revolutionair als die van het wiel. De eerste twintig jaar, tussen 1969 en 1989, had slechts een enkeling van internet gehoord, de volgende twintig jaar veroverde het web de wereld.Minformatie
Jubilea zijn goede momenten om zowel voor- als achteruit te blikken. Dat laatste is het gemakkelijkst. De hyperlink van Berners-Lee werkte pas echt in 1991 en daarna duurde het nog een jaar of vijf voor de gewone man in aanraking kwam met internet, websites en browsers. Intussen zijn er weinig gezinnen meer waar geen internetcomputer staat. Binnen de Europese Unie is Nederland koploper: 91 procent van alle inwoners heeft thuis toegang tot internet, in de regel via een snelle verbinding. Computers zonder internetaansluiting zijn zeldzaam. Eergisteren nog bleek uit een onderzoek van Qrius dat ook kinderen het gebruik van internet als de normaalste zaak van de wereld zien.

Een voor de hand liggende vraag is wat de gevolgen zijn van deze digitale revolutie. Voor de hand liggend is het alom beschikbaar zijn van informatie. „Information at your fingertips”, zei Microsofttopman Bill Gates in 1990, hoewel hij toen nog nauwelijks waarde toekende aan internet als vergaarbak voor al die informatie. De tweede belangrijke pijler van het web is die van communicatie. Weliswaar dateert de eerste e-mail al uit 1971, maar intussen zijn er tientallen andere digitale vormen van communicatie ontstaan, variërend van chatten en msn’en tot twitteren.

Het duurde tot de tweede helft van de jaren negentig tot er vanuit krantenartikelen, boeken en brochures verontruste signalen klonken over de andere kant van deze medaille. Informatie? Minformatie! Communicatie? Vereenzaming! Helaas werd de discussie niet altijd even fundamenteel gevoerd. Bezwaarden hadden de neiging, bepaald niet ten onrechte, om internet af te schilderen als een poel van verderf. Met evenveel recht van spreken wezen anderen op de grote voordelen van het gebruik van al die nieuwe mogelijkheden.

Som der delen
Gemakshalve werd de ethische beoordeling teruggebracht door internet te zien als een verzameling van oude technieken in een nieuwe jas: het boek, de telefoon, de radio en de tv. Zo’n versimpeling -ook ik maakte me er wel eens schuldig aan- ligt voor de hand, maar houdt onvoldoende rekening met het totaaleffect van internet. Een film is niet hetzelfde als een serie snel achter elkaar getoonde dia’s. Msn’en valt niet te vergelijken met een briefwisseling. Het geheel is meer dan de som der delen.

Vijftien jaar later is juist dat totaaleffect beter te beoordelen dan toen we nog met z’n allen rond de wieg van internet stonden. Het nut van het wereldwijde web staat buiten kijf, zowel voor informatie als voor communicatie. Belangrijke nieuwe componenten vergeleken met de jaren negentig zijn het kijken van video en tv via internet en het gebruik ervan via mobiele telefoons.

De redenen tot zorg zijn echter bepaald niet afgenomen. De lage drempel, het bedieningsgemak, de vele sociale netwerken en de mogelijkheid om er op elk moment en op elke plek gebruik van te maken, maken het web tegelijkertijd tot een aantrekkelijk én een gevaarlijk terrein. Dat juist niet-christenen zich dat in toenemende mate realiseren, moet een teken aan de wand zijn. Ook uitvinder Berners-Lee vroeg vorige week aandacht voor de schaduwzijde van internet: de bedreiging van de privacy doordat gegevens van surfers verkocht worden aan adverteerders.

Taboe
Maar daarnaast zijn er enkele dieper liggende kenmerken van het world wide web waarvan de gevolgen pas na twintig jaar goed duidelijk worden. Sociale netwerken als Hyves kunnen de onderlinge band verstevigen, maar bieden tegelijkertijd een invalspoort voor wereldse invloeden die veel subtieler is dan die van de tv. Op internetfora en in deze netwerken is werkelijk alles bespreekbaar, taboes worden geslecht. Traditionele gezagsverhoudingen kantelen, want status op internet wordt niet bepaald door leeftijd of ambt maar door ervaring in de digitale wereld. De continue beeldenstroom bedreigt het leesvermogen. De jachtigheid van het medium draagt eraan bij dat ongecontroleerde beweringen voor waar verkondigd worden en soms eindeloos blijven circuleren. Twitter is een van de nieuwste speeltjes, maar diverse politici hebben zich daar al in verslikt.

Negeren van internet is vandaag de dag vrijwel onmogelijk, maar veel christenen zijn zich onvoldoende bewust van deze onderhuidse beïnvloeding. Voor hen is het jubileum van het www een goed moment om vooruit te blikken en goede voornemens te maken.

Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl