Nu de stroom Amerikaanse Bijbels historische romans wat lijkt af te nemen, zoeken uitgevers naar mogelijkheden om hun publiek verder te bedienen. En als je dan op een roman uit 1959 stuit, die precies de liefhebbers van dat genre kan dienen, is de keuze snel gemaakt. Zo kwam het tot een Nederlandse uitgave van ”Lucas, de heelmeester” van de Engels Amerikaanse schrijver Taylor Caldwell.
Lucas, in het boek Lucanus genoemd, wordt geboren in het gezin van de vrijgelaten slaaf Aenaeas in Antiochië. Zijn vader is als boekhouder in dienst bij de tribuun Diodorus, een eerlijke Romein van de oude stempel, die de decadentie en praalzucht van de huidige generatie Romeinen verafschuwt.
Lucanus is bevriend met Diodorus’ dochter Rubria, die aan een geheimzinnige ziekte lijdt. Al vroeg is hij geïnteresseerd in geneeskunde. Met een bijzondere steen weet hij Rubria voor korte tijd te ‘genezen’. Keptah, de arts van de Romeinse tribuun, neemt hem daarop onder zijn hoede om hem het een en ander over de geneeskunst bij te brengen. Omdat ook Diodorus onder de indruk is van zijn verstand en leergierigheid, geeft hij hem de gelegenheid te gaan studeren aan de universiteit van Alexandrië.
Voordat hij daar gaat studeren, ziet Lucanus op een nacht de ster van de wijzen en vertelt Keptah hem dat de Chaldeeën een kruis vereren. Hij geeft hem een gouden kruis en zegt: „Het is het licht van de wereld. Eens zul je dat weten.”
Aanvankelijk is Lucanus daarvan erg onder de indruk, maar als Rubria, de dochter van Diodorus, toch sterft, gelooft hij dat God een vijand van de mensen is. Zijn enige reden om nog heelmeester te worden, is om het gevecht met God aan te gaan; Hem in de strijd om een mensenleven te slim af te zijn.Toverij
Dat lijkt hem goed te lukken. Al snel dichten anderen hem de gave van de genezing toe, door sommigen openlijk als toverij bestempeld. Zo weet hij eens het doodgeboren kindje van de stervende vrouw van Diodorus nieuw leven in te blazen. Op andere momenten blijkt hij door handoplegging wonderen te kunnen verrichten.
Ook in Alexandrië verricht hij wonderen. In de eerste plaats op de universiteit, waar hij uitblinkt in alle takken van studie en sport. Maar ook in goedheid, omdat hij zich voorgenomen heeft om niet de rijken te behandelen, maar zijn gaven als heelmeester ten dienst te stellen van de armen.
Aan de rijke stervende Jood Elazar ben Salomo belooft hij uit te zien naar diens ontvoerde zoontje. Elazars dochter Sara brengt hem het hoofd op hol. Maar na de dood van Rubria wil hij zich niet meer binden, omdat hij ervan overtuigd dat alles waar je liefde aan geeft, je door God wordt afgenomen.
Zijn leven sleept zich, ondanks zijn medische successen, door een donkere wereld voort. Totdat hij twintig jaar later een slaaf vrijkoopt die de zoon van Elazar ben Salomo blijkt te zijn. Als deze hem over zijn volk en hun geloof vertelt, herleeft ook in hem het geloof in de ”onbekende God”. De hoofdman uit Kapernaüm en anderen hadden hem op zijn reizen verteld dat Hij op aarde was neergedaald in de gedaante van rabbi Jezus van Nazareth.
Met de ”rijke jongeling” reist hij na de dood van Jezus naar Jeruzalem en begint aan zijn evangelie. Hij spreekt er met velen die Jezus gekend hebben: Maria, Pontius Pilatus, Herodus en anderen. Zo komt zijn evangelie tot stand.

Spanning
Taylor Caldwell (1900 1985) schreef dit boeiende boek met veel kennis van de antieke wereld. Dat wordt mede veroorzaakt door het feit dat ze de jeugd en opleiding van Lucanus uitgebreid beschrijft. Pas in het laatste deel laat ze zijn bekering plaatsvinden en hem aan zijn evangelie beginnen. Daardoor houdt de schrijfster de spanning vast en zijn er pas in het laatste deel dingen die voor een Bijbelvaste lezer voorspelbaar zijn.
Jammer is dat de psychologische uitwerking van de hoofdpersonen niet altijd even sterk is. Ze wisselen soms op onverklaarbare en grillige wijze van gemoedstoestand en zijn bijna onbenaderbaar in hun heiligheid. In de beschrijving van Lucas en moeder Maria zien we de rooms katholieke Caldwell uitgebreid aan heiligenverering doen; iets wat overigens ook bleek uit de Engelse titel ”Dear and glorious physician”. De evangelist Lucas wordt hier tot een heilige gemaakt. Caldwell vertelt zelf dat ze als twaalfjarige een „uitstekend” boek vond, geschreven door een non in Antiochië, waarin vele legenden over Lucas stonden. Daar heeft ze ongetwijfeld gretig uit geput voor haar verhaal. Omdat deze legenden door weinig andere bronnen worden bevestigd, is het voor de lezer lastig helder te krijgen wat historisch juist is en wat niet.

Zure gezichten
Ook de andere personen zijn door en door goed, knap, aangenaam en wat dies meer zij; of slecht, verdorven en lelijk. Lucas’ zusje is zo knap dat iedereen er stil van wordt, zelfs de stieren op het landgoed van haar vader, terwijl de farizeeërs het moeten doen met de omschrijving „grimmige mannen met zure gezichten, die zich opgeworpen hebben als behoeders van de wet.” Bovendien willen zij „niet vreugdevol leven en willen anderen ook niet toestaan in vreugde te leven.”
Dit soort stereotyperingen doet afbreuk aan de kwaliteit van de roman. Maar om de schrijfster het laatste woord te laten: „Dit boek is misschien niet het beste ter wereld, maar het werd met liefde en toewijding geschreven en zo wordt het u uiteindelijk in handen gegeven, want het betreft de gehele mensheid.”