Tot 2002 gonsde het van de geruchten dat het ministerie van Defensie de foto’s had verdonkeremaand, omdat die belastend zouden zijn voor de rol van Dutchbat in de Balkanoorlog.Ook al is daar in de Nederlandse situatie geen enkel bewijs voor geleverd, toch is het best denkbaar dat een overheid de sporen van dubieus gedrag in oorlogstijd probeert uit te wissen. Zoiets lijkt nu aan de hand te zijn in de Verenigde Staten, waar de inlichtingendienst CIA in totaal 92 videobanden heeft vernietigd. De tapes bevatten beelden van ondervragingen van terreurverdachten.

De voorgeschiedenis bij deze videobanden begint op 11 september 2001. Na de aanslagen op het World Trade Center verklaarde president Bush de oorlog aan al-Qaida. Een van de ‘oorlogswetten’ schoof het zogenaamde Fourth Amendment aan de kant, dat onder andere de rechten van verdachten garandeert. Die stap opende de deur naar nieuwe ondervragingstechnieken, die onder andere te zien zijn op de video’s.

Inmiddels staan de banden bekend als de marteltapes. Begrijpelijk, want behalve Amnesty International heeft intussen ook Bush’ opvolger, president Obama, afstand genomen van technieken als waterboarding, volgens veel deskundigen in strijd met het internationaal recht. Direct na zijn aantreden maakte Obama schoon schip: hij kondigde niet alleen de sluiting van Guantanamo Bay en andere buitenlandse CIA-gevangenissen aan maar maakte ook een einde aan de uitzonderlijk ruwe manier van ondervragen.

Het is daarom frappant dat een paar weken later blijkt dat de tapes verdwenen zijn. Niet per ongeluk overgespoeld of weggegooid, maar met opzet uit de kluis gehaald en vernietigd, al in november 2005. Dat wekt op z’n minst de indruk dat bepaalde mensen binnen de CIA zich niet helemaal op hun gemak voelden. Niet verwonderlijk, want juist in die tijd was er in de Verenigde Staten een heftige discussie over het ondervragen. „Wij martelen niet”, verklaarde president Bush, maar intussen voelde de Senaat de CIA aan de tand over gevangenissen en ontstond er internationaal onrust over geheime vluchten.

Dat de tapes verdwenen zijn, versterkt het vermoeden dat de CIA bij het ondervragen niet zachtzinnig te werk ging. Natuurlijk hoeven terreurverdachten niet met fluwelen handschoenen aangepakt te worden, maar als de ondervragers zich aan de regels hadden gehouden, hoeven ze onderzoek van de banden niet te duchten.

De CIA bevindt zich in een netelige positie. De verhalen die nu naar buiten komen van Guantanamogedetineerden zijn mogelijk eenzijdig, maar andersom valt moeilijk te bewijzen hoeveel aanslagen er door deze ingrepen verijdeld zijn. De enige manier om verdere reputatieschade te voorkomen is dat Obama ook de volgende stap zet in het schoon schip maken: deze kwestie tot de bodem uitzoeken en de inlichtingendienst grondig saneren.