Ondernemers hebben minder vertrouwen
De stagnerende wereldeconomie boezemt Nederlandse bedrijven steeds minder vertrouwen in. De verwachtingen voor het komende jaar zijn zelfs terughoudender dan in 2001, net na de aanslagen in de Verenigde Staten op 11 september. Ondernemers geloven niet dat de economie volgend jaar al uit het slop komt.
Dat blijkt uit het dinsdag openbaar gemaakte jaarlijkse ERBO-onderzoek van de gezamenlijke Kamers van Koophandel onder 49.000 bedrijven. De gemiddelde verwachting voor de omzet en de werkgelegenheid is terug bij het niveau van voor de economische opleving aan het einde van de jaren tachtig. Ook het vertrouwen in de export is sindsdien niet zo laag geweest. Alleen de drang om te investeren blijft gelijk. Dat kan er volgens de onderzoekers op duiden dat het dieptepunt is bereikt.
Het ondernemersvertrouwen daalt het sterkst in de bouw. Juist deze sector zag in 2002 een sterke afname van de reële omzet. Ook voor het komende jaar verwachten bouwers minder omzet te draaien. De werkgelegenheidsgroei was in deze sector laag en dat blijft voorlopig zo. De voorzitter van de Vereniging van de Kamers van Koophandel, L. Overmars, zei in een toelichting dat er een duidelijk verband is met de parlementaire enquête over de bouwfraude. „Daar is geen twijfel over.”
In 2002 ondervonden bedrijven de gevolgen van de stagnerende economie. De omzet van het totale Nederlandse bedrijfsleven steeg in 2002 met 0,4 procent, maar dat is geheel toe te schrijven aan hogere prijzen. Gecorrigeerd voor prijzen daalde de omzet met 1,2 procent. De export liep terug met 0,3 procent, maar dat kwam juist door licht lagere prijzen. In volume gemeten steeg de uitvoer nog wel licht met 0,5 procent.
Het noorden van het land deed het wat betreft de groei relatief beter dan het zuiden, dat zowel de omzet in het binnenland als de export zag afnemen. Volgens Overmars is het noorden bezig met een inhaalslag. Opvallend was verder dat de werkgelegenheid in de grote steden met 0,3 procent is gedaald, terwijl de totale werkgelegenheid met 0,3 procent is gestegen.
Sinds 1999 is het aantal bedrijven dat tevreden is over het rendement gedaald van 79 naar 69 procent. Hoewel bedrijven nog geen licht aan het einde van de tunnel zien, blijkt Overmars niet somber over de toekomst. Hij wijst op het aantal mensen dat nog steeds een bedrijf begint. „Hun aantal is bemoedigend. Dat elastiek zit nog in de economie.”
