Swaziland is daardoor een van die vrijwel hopeloze gevallen waarvan er zo veel in Afrika zijn. Eigenlijk is Swaziland er nog slechter aan toe dan andere getroffen landen in dit werelddeel, want het grenst aan het rijke Zuid-Afrika, ontvangt veel ontwikkelingshulp en kan het agrarisch in theorie wel bolwerken, hoewel droogte constant op de loer ligt.

Zuid-Afrika betrekt tweederde van alles wat Swaziland exporteert en levert dat land al zijn behoeften aan brandstof en elektriciteit, plus nog eens 80 procent van alle andere goederen die Swaziland moet invoeren. Met andere woorden, de situatie zou er niet zo hopeloos moeten zijn. Dat dit wel zo is, komt in grote mate door het feit dat het landsbestuur in handen is van slechts één man, koning Mswati de Derde, die met z’n 34 jaar alleenheerser is en regeert per decreet.

„Een verlicht despoot” noemen Swazi-intellectuelen hem vergoelijkend, maar steeds meer blijkt dat zelfs de traditioneel ingestelde bevolking een dergelijke koninklijke dictatuur niet meer wil. Mswati geeft sterk de indruk dat hij zichzelf als de allermachtigste en daardoor allerbelangrijkste inwoner van zijn land beschouwt. Kritiek verdraagt hij absoluut niet; sterker nog: die wordt wanneer mogelijk onmiddellijk afgestraft.

Swaziland kent geen politieke partijen, want die staat de koning niet toe. Het parlement bestaat uit jaknikkers, die hun positie (en daardoor hun inkomen) dreigen te verliezen als ze iets ten nadele van hun monarch doen. Rechters die uitspraken doen die Mswati onwelgevallig zijn, moeten de laan uit, zoals begin december gebeurde. Toen dienden de zes rechters van het Swazilandse hof van appèl hun ontslag in uit protest tegen het feit dat de regering twee uitspraken had genegeerd.

Het hof van appèl bepaalde eerder dit jaar dat koning Mswati niet per decreet mag regeren. Als Swaziland een grondwet had gehad waarin stond dat de koning per decreet kan regeren, dan was alles in orde geweest, zeiden de appèlrechters. Maar Mswati’s vader, koning Sobhusa, heeft in 1973 de grondwet afgeschaft. Het hof van appèl bepaalde tevens dat de koning zich moet neerleggen bij beslissingen die het parlement neemt. Premier Sibusiso Dlamini meende dat de rechters met deze uitspraken „over de schreef” waren gegaan.

De premier zei ter verduidelijking: „De regering besluit aan welke rechterlijke uitspraken wij ons houden en aan welke niet. Stel dat een rechter je vraagt om een touw te kopen en jezelf daaraan op te hangen. Dat doe je toch niet?” Met dit eenvoudige voorbeeld ontketende Dlamini een internationaal protest. Ten eerste kwam er een fel protest uit buurland Zuid-Afrika, waar de rechterlijke macht sprak van ondermijning van de rechtsstaat in Swaziland. En ook de Europese Unie, het Britse Gemenebest en de Verenigde Staten lieten hun protesten horen.

Een tweede controverse rond de koning en de rechters ontstond nadat Mswati een jong Swazi-meisje had laten ontvoeren, om haar vervolgens tot zijn (elfde) vrouw te maken. De moeder van het meisje deed haar beklag bij de politie, die justitie inschakelde om te proberen het huwelijk ongedaan te maken. Pas toen het meisje liet blijken dat zij niet tegen haar zin met de koning was getrouwd, liet haar moeder het onderzoek staken.

Ondertussen had premier Dlamini samen met zijn minister van Justitie, de opperbevelhebber van de politie en het hoofd van de geheime dienst de rechters benaderd om te eisen dat zij het onderzoek naar de ’ontvoering’ onmiddellijk zouden staken, op straffe van ontslag. Deze aantasting van de onafhankelijkheid van Swazilands rechters veroorzaakte opnieuw een internationaal protest.

Het gevolg was een typische Swazilandse oplossing: hoewel duidelijk was dat Dlamini en zijn ministers niets doen zonder de goedkeuring van Mswati, kwam nu uit het paleis de opdracht de minister van Justitie te ontslaan omdat deze de rechters had aangepakt, „en dat kan niet in een rechtsstaat.”

Directe aanleiding van de rechters om het regeren per decreet te onderzoeken en af te keuren, was het nieuwe straalvliegtuig dat de koning meende te moeten aanschaffen. Het parlement had vraagtekens gezet bij de prijs van het toestel: 45 miljoen dollar. Dat geld kon beter gebruikt worden voor de aankoop van voedsel voor de hongerende bevolking, meende het parlement terecht. Daarmee lieten de volksvertegenwoordigers eindelijk zien dat zij toch ook wel onafhankelijk van de koning kunnen denken en optreden.

Mswati nam het besluit niet ter harte en kocht het vliegtuig. De rechters toonden hun afkeuring, maar de koning trok zich daar nog niets van aan. Integendeel, hij reageerde met de opmerking dat de rechters beter kunnen vertrekken, resulterend in hun ontslagaanvraag.

De Swazilandse bevolking begint zich intussen af te vragen of koning Mswati de Derde wel het beste met hen voor heeft. En dat is al een hele verbetering ten opzichte van het verleden, toen de koning (en al zijn voorgangers) oppermachtig waren en konden doen wat ze wilden. Voor later deze maand hebben de vakbonden demonstraties en stakingen uitgeschreven uit protest tegen ’s konings almacht. Mswati heeft alle uitingen van ontevredenheid verboden en zijn politie opgedragen hard op te treden tegen stakers.

Een van Mswati’s beste vrienden en tegelijkertijd, na de koning, Swazilands hoogste traditionele leider, Jim Gama, heeft voor de radio de waarschuwing uitgesproken dat stakingen rond de Kerst neerkomen op „heiligschennis” alsook schending van de eerbaarheid van Zijne Majesteit. De vakbonden trekken zich er niets van aan.

Koning Mswati de Derde zorgde overigens onlangs nog voor een vrolijke noot. Vorige week ontmoette hij in zijn paleis Miss Swaziland, Nozipho Shabangu, die in Londen aan de Miss Worldverkiezing meedeed. Trouwplannen? Ja, zeggen sommigen, maar Mswati zelf liet zijn favoriete marionet, premier Dlamini, meedelen dat er niets van waar is. „De koning kiest zijn bruiden altijd heel zorgvuldig uit. Hij grijpt niet elke vrouw die langs komt. Dus mejuffrouw Shabangu wordt niet de twaalfde vrouw van Zijne Majesteit”, verklaarde Dlamini in alle ernst voor de radio.