Ruim een etmaal van intensieve diplomatie was nodig om een akkoord te bereiken over de laatste pijnpunten in een jarenlang proces van voorbereidende onderhandelingen. Onder de regie van de Deense premier Rasmussen lukte het om de top van Kopenhagen, na slechts een korte overschrijding van het aanvankelijke tijdschema, succesvol af te ronden.

Polen bood het taaiste verzet. De ’oude’ landen van de Unie hadden donderdagavond wat betreft het financiële kader een duidelijke grens getrokken. Hun boodschap was: we bieden geen cent extra. Uiteindelijk echter leverde de vasthoudendheid van de delegatie uit Warschau alle partijen toch een extraatje op.

Daarbij gaat het om bedragen die op het totaal van het budget weinig voorstellen. Maar zij verschaffen de betrokken regeringen wel de mogelijkheid om hun bevolking ervan te overtuigen dat zij het onderste uit de kan hebben gehaald. Polen nam een cadeautje van 100 miljoen euro mee naar huis, de negen andere kandidaten verdelen onderling 300 miljoen.

Voor Polen, veruit de grootste natie binnen de groep van de aspirant-leden, had de dag waarop definitief groen licht werd gegeven voor de uitbreiding trouwens een bijzondere dimensie. In 1981 verbood generaal Jaruzelski op 13 december de activiteiten van de vrije vakbond Solidariteit. Hij schortte de rechten van de burger op. Vrijdag kreeg de genoemde datum een nieuwe betekenis. Voortaan zal die herinneren aan de aansluiting bij het verenigd Europa, die het einde markeert van een donkere periode in de geschiedenis van het land.

Al met al hangt er aan de expansie van de EU in oostwaartse richting, onder de condities zoals die nu zijn geregeld, tot en met 2006 -daarna treedt de nog op te stellen begroting voor de volgende zeven jaar in werking- een prijskaartje van 40,8 miljard euro. Ter vergelijking: met de samensmelting van de DDR met de Bondsrepubliek was tussen 1990 en 1999 maar liefst 600 miljard euro gemoeid.

De toetreders betalen zo’n 13 miljard euro via de verplichte bijdragen aan de kas in Brussel terug. Per saldo resteert dus een kostenpost van circa 28 miljard. Op een inwoneraantal in de Unie in oude samenstelling van 370 miljoen mensen, komt dat neer op ongeveer 75 euro per persoon.

Het resultaat van de top betekent een triomf voor Rasmussen. ”Uitbreiding, uitbreiding, uitbreiding”: onder dat motto begon hij afgelopen zomer aan het halfjaarlijks roulerende voorzitterschap van de EU. Daarmee benadrukte hij alles op alles te willen zetten om dit ambitieuze project tot een goed einde te brengen. Thans concluderen we dat zijn missie voluit is geslaagd.

In juni 1993 werden in de Deense hoofdstad door de politieke leiders de criteria vastgelegd waaraan kandidaten moeten voldoen om te mogen aanhaken. Eind 2002, bijna tien jaar later, kwam in het zelfde congrescentrum het definitieve besluit tot stand om tien genomineerden het entreebiljet te verstrekken. Van Kopenhagen tot Kopenhagen: de naam van de stad zal altijd verbonden blijven met het opheffen van de naoorlogse scheiding op ons continent.

In 1989 luidde de val van de Berlijnse Muur de ondergang van het communisme in. Die ingrijpende gebeurtenis gaf tevens de aanzet tot het streven om de landen die gedurende enkele decennia hadden gezucht onder de heerschappij van de Sovjet-Unie onderdak te bieden bij de EU. Het ideaal om geheel Europa te laten delen in vrede, veiligheid, stabiliteit en welvaart vormde daarbij het voornaamste motief.

Het is in de periode daarna geleidelijk wat op de achtergrond geraakt. Zorgen over de kosten, angst voor open grenzen die misschien een toenemende criminaliteit, illegale immigratie en een toestroom van goedkope arbeidskrachten veroorzaken, voerden in de discussies steeds meer de boventoon. Niettemin is het gelukt de hereniging tussen het vroegere Oost en West te voltooien.

Aan dynamiek ontbreekt het de EU dan ook zeker niet. Het lopende jaar ving aan met de introductie van de euro, de laatste stap in het proces van de monetaire eenwording. Tegen het einde ervan beleefden we gisteren de finale beslissing over de uitbreiding. Het zijn twee sprongen voorwaarts in de geschiedenis van de Europese integratie.

Ondertussen dient zich alweer een volgende uitdaging aan. De gemeenschap moet ook met 25 lidstaten bestuurbaar blijven en efficiënt kunnen opereren. Hoe groter de club, hoe moeilijker het zal zijn om met elkaar zaken te doen.

De conventie, onder voorzitterschap van de Franse oud-president Giscard d’Estaing, buigt zich inmiddels over nieuwe spelregels om de slagvaardigheid te bevorderen. De beraadslagingen binnen die ’denktank’ zullen vanaf nu de volle aandacht opeisen. Het is de bedoeling dat er ongeveer halverwege 2003 concrete voorstellen op tafel liggen om de Unie qua institutionele structuur en qua wijze van besluitvorming in een nieuw jasje te steken. Daarna hebben de regeringen met elkaar het laatste woord over die hervormingsplannen.

Het resultaat van het uitbreidingsberaad betekent niet dat de route tot aan de beoogde feitelijke entree van de nieuwe leden, op 1 mei 2004, geen hindernissen meer kent. Volgend jaar wacht in elk van de huidige en toekomstige lidstaten de ratificatieprocedure van het toetredingsverdrag. In de Oost-Europese landen mogen in dat verband de burgers door middel van een referendum hun oordeel geven.

Opiniepeilingen wijzen erop dat het bij die volksraadplegingen best nog eens spannend kan worden. Niemand van de politici die daar gisteravond bij wenste stil te staan. In Kopenhagen overheersten vreugde en tevredenheid. Tijdens een diner met de Deense koningin hieven de regeringsaanvoerders het glas op hun succes.