De overgang van het ene naar het andere kerkverband in Veen is (opnieuw) geboekstaafd in deel 17 van de Historische Reeks Land van Heusden en Altena. Kerkhistoricus dr. C de Gast, voorzitter van de gelijknamige stichting, wijdt er een hoofdstuk aan met als titel en invalshoek: ”Hoe avondmaalsmijding leidde tot een avondmaalskwestie in Veen en Genderen”.De Gast, zelf gereformeerd, beschrijft zeer gedocumenteerd de avondmaalspraktijk in het gebied vanaf de beginperiode der Reformatie. Zo ging in Werkendam op 19 oktober 1631 nagenoeg nog ieder lid aan het avondmaal. Vooraf had huisbezoek plaatsgevonden.

Pas onder invloed van de Nadere Reformatie, zo stelt de auteur, wint avondmaalsmijding steeds meer veld. In de Gereformeerde Kerken van na 1892 worden de avondmaalsvragen weer strikter gesteld, hetgeen problemen gaf in zowel Genderen als Veen. Ook Abraham Kuypers veronderstelde wedergeboorte viel niet in goede aarde.

Doordat de gereformeerde kerk van Veen jarenlang vacant was, kon ouderling en dorpsnotabel Hubertus Schreuders uitgroeien tot een religieus leider van formaat. Hij stond zodoende aan de wieg van de gereformeerde gemeenten van Veen, Aalst (Gld.), Aalburg en Meeuwen. Indirect ontstonden ook door zijn invloed de gereformeerde gemeenten van Brakel, Poederoijen en Sprang-Capelle. Genderen, ooit de bakermat van de Afscheiding, bleef uiteindelijk toch gereformeerd. Daardoor ontstond bij de bevindelijken de gevleugelde uitspraak: „Wil je de hemel erven, dan moet je in Genderen sterven.”

Schreuders had mede dankzij een bloeiend gezelschapsleven ook invloed op sommige hervormden. De Gast beschrijft hoe mede daardoor met name de Gereformeerde Bond voet aan wal kreeg in het oosten van de regio, het gebied dat grotendeels samenvalt met de huidige gemeente Aalburg. De Gast had de lijn ook nog kunnen doortrekken naar de politiek. Sinds haar bestaan (1973) is de gemeente nog steeds, qua aantal stemmen, het meest vertegenwoordigd door de SGP.

De bundel bevat meer interessante bijdragen, waaronder een artikel over de dialecten van de streek. Zelfs de archieven van het Vaticaan werden geopend voor het artikel over het kapittel van Minsterkerk (Dussen). Ds. G. Hamoen haalt ds. Johannes Andelius, de hervormer van de streek, voor het voetlicht. Hij was voormalig pastoor te Genderen, maar kreeg later landelijke bekendheid. In een tweetal bijdragen wordt ingegaan op de betekenis van de Hollandse Waterlinie voor het gebied, ook in de oorlogsjaren.

N.a.v. ”Historische Reeks Land van Heusden en Altena”, dl. 17; Cees de Gast en Johan Molegraaf (red.); uitg. Wijngraaf bv, Raamsdonksveer/Andel; ISBN 978 90 806275 7 4; 212 blz.; € 17,95. Verkrijgbaar bij regionale (boek)winkels en via tel. 073-5117192.