Minister Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking verdedigt morgen in de Tweede Kamer zijn aidsnotitie ”Keuzes en kansen”. Hij benadrukt daarin onder meer het recht op abortus na een verkrachting of bij ongewenste zwangerschappen.De ChristenUnie heeft waardering voor de integrale benadering van de minister als het gaat om aidsbestrijding. Van betere voorlichting op scholen en grotere beschikbaarheid van aidsremmers, tot aan versterking van de rechten van meisjes en vrouwen in de strijd tegen verkrachting.

Maar door de nota heen zien we ook een blind vertrouwen op schadebeperking en het exporteren van het libertaire gedachtegoed van de vrije keuze voor abortus. Liberalisering van abortusbeleid kan echter zomaar tot gevolg hebben dat rechten van meisjes nog meer met voeten worden getreden, omdat een abortus slechts een medische ingreep is waarmee makkelijk onverantwoord seksueel gedrag en dus ook verkrachtingen kunnen worden verdoezeld.

In landen als Ethiopië ondersteunt Nederland hulporganisaties die veilige abortussen uitvoeren, terwijl abortus in dit land verboden is. Voor 300 birr (ongeveer 30 euro) worden abortussen uitgevoerd die slechts een paar minuten duren, waarna de betrokkene tien minuten de tijd krijgt om bij te komen.

We hoorden tijdens een werkbezoek over een meisje van ongeveer 14 jaar dat als hulp in de huishouding door de heer des huizes werd verkracht. Psychosociale hulpverlening bleek totaal afwezig. Erkenning voor hun seksuele en reproductieve rechten ook. De ChristenUnie vindt het dan ook van belang dat als er al iets aan rechten gepropageerd moet worden, allereerst deze misstanden worden aangepakt.

Het evaluatieorgaan van het ministerie (IOB) prijst de minister vanwege de inzet voor veilige en legale abortus. Het VN-Actieprogramma van Caïro legt echter een ander accent en heeft als hoogste prioriteit het voorkomen van ongewenste zwangerschappen. En het waarschuwt abortus in geen enkel geval te promoten als methode van gezinsplanning. Als Nederland de Caïroagenda werkelijk serieus neemt, geeft het hieraan een krachtige uitvoering.

Bij de bestrijding van aids en de bescherming van vrouwenrechten staan volgens de ChristenUnie drie andere accenten centraal:

1. Er zijn alternatieven voor (illegale) abortus, zoals sociale begeleiding en/of adoptie. Deze kunnen aangeboden en gestimuleerd worden. Beter nog is de aanpak van onderliggende oorzaken van onveilige en ongewenste zwangerschappen. Goede moeder- en kindzorg kan een grote rol spelen om de vraag naar abortus weg te nemen, uiteraard naast een krachtige inzet om geweld tegen en verkrachting van vrouwen te voorkomen.

Nederland dient zich verder rekenschap te geven van onderzoek dat gedaan is naar de negatieve psychische gevolgen van abortus. Ook blijkt uit onderzoek dat beschikbaarheid van de morning-afterpil het aantal ongewenste zwangerschappen niet vermindert en dat in sommige situaties beschikbaarheid van de anticonceptiepil juist tot ongewenste zwangerschappen leidt door verkeerd gebruik.

2. De verbetering van de positie van vrouwen is het meest urgent. Het is goed om daarbij te kijken naar de culturele context: misstanden met betrekking tot het zwagerhuwelijk in diverse Afrikaanse culturen, geweld tegen vrouwen, verkrachtingen, de zogenaamde ”suikerooms” en vrouwenbesnijdenis, maar ook aan het gelijktijdig hebben van meerdere seksuele partnerschappen, een van de belangrijkste oorzaken van hiv-verspreiding.

Nederland moet op tactische, maar ook duidelijke wijze dit soort culturele praktijken bespreekbaar maken en naar stapsgewijze verandering van binnenuit streven. Benut daarbij netwerken van kerken en ”faith based organisations” en samenwerking met religieuze leiders.

3. In het tegengaan van de aidspandemie blijft preventie eerste prioriteit. Preventie is meer dan voorlichting over anticonceptie en toegang tot voorzieningen voor reproductieve gezondheid. Preventie richt zich ook op verandering van seksueel gedrag van mensen. Zo schreef de secretaris-generaal van de VN in 2008: „Veranderingen in het seksuele gedrag van een hele bevolking zijn mogelijk en zo’n gedragsverandering zou een nationale epidemie kunnen keren.”

In de nota wordt gedragsverandering slechts marginaal genoemd. Hiv wordt in 85 procent van de gevallen overgedragen door seks en voor 15 procent door drugsgebruik. Nederland zal zich dus meer moeten inzetten voor gedragsverandering, waarbij veel aandacht nodig is voor de man, die een cruciale rol speelt in het waarmaken van rechten voor vrouwen.

Nederland moet niet (opnieuw) in de val lopen door het zoveelste liberale en libertaire model op te leggen, waarin individualisme en zelfbeschikking als absolute waarden worden gezien. Een relatiegerichte benadering, waarbij erkend wordt dat een man en een vrouw samen beslissen over seksualiteit en gezinsvorming, is het meest effectief. Het gezin verdient meer aandacht als plek bij uitstek in het bevorderen van preventie, zorg, opvoeding, weerbaarheid en gedragsverandering.

De auteurs zijn lid van de Tweede Kamer voor de ChristenUnie.