Onmiddellijk na 11 september is er een diplomatiek offensief gestart om te komen tot een brede internationale coalitie tegen het terrorisme. De VS deden en doen hun uiterste best om zo veel mogelijk landen achter zich te krijgen. Landen die jarenlang in het strafbankje zaten vanwege schendingen van mensenrechten, mogen nu ineens bij de groten der aarde aanschuiven. Deze opstelling is begrijpelijk, maar mag niet ten koste gaan van de politieke aandacht voor de mensenrechtensituatie in de landen.

Nederlandse steun
Als een van de laatste bondgenoten heeft Nederland militaire steun aangeboden. Daarmee maakte de regering een afgewogen politiek gebaar. Nederland leek te streven naar een beperkt risico en een hoge zichtbaarheid. Diezelfde hoge zichtbaarheid zouden wij ook graag zien als het gaat om de internationale bescherming van het recht op godsdienstvrijheid. Daarbij moet de regering ook bereid zijn enig risico te lopen!

Landen als Pakistan, Turkmenistan en Oezbekistan, zijn landen die het op zijn zachtst gezegd niet zo nauw nemen met de godsdienstvrijheid. Het zou de regering sieren als zij nu en in de nabije toekomst het recht op godsdienstvrijheid in bijvoorbeeld Pakistan, Turkmenistan en Oezbekistan, maar ook in Saudi-Arabië, hoger op de politieke agenda zou zetten.

OVSE
De ChristenUnie heeft de kritische aandacht van de minister van Buitenlandse Zaken voor de godsdienstwetten in de voormalige Sovjetrepublieken zeer gewaardeerd. Van Aartsen heeft al eerder aangegeven dat hij zich wil inzetten voor het recht op godsdienstvrijheid, wereldwijd. De minister geeft aan dat Nederland in het kader van de VN en de Europese Unie vaak het initiatief neemt om schendingen van de godsdienstvrijheid aan de kaak te stellen. Van Aartsen is nog duidelijker als hij verwijst naar de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Dat is inderdaad het internationale forum waar Nederland zich de komende tijd kan profileren.

Wij hebben hoge verwachtingen van Nederland tijdens het komende voorzitterschap van ons land van de OVSE in 2003, waarvan de voorbereidingen volgend jaar al beginnen. Tijdens de behandeling van de begroting van Buitenlandse Zaken gaf minister Van Aartsen namelijk aan dat ons land tijdens het Nederlandse voorzitterschap in het bijzonder aandacht zal geven aan het vraagstuk van de godsdienstvrijheid. In dit verband pleiten wij er opnieuw voor dat de regering zich sterk maakt voor de aanstelling van een hoge commissaris voor de godsdienstvrijheid.

Turkmenistan
In Turkmenistan is vrijheid van godsdienst in de grondwet vastgelegd. Dit recht wordt door de wetgeving echter sterk ingeperkt. Zo kan een kerkelijke gemeente zich pas in een stad laten registreren als zij minstens 500 leden heeft die 18 jaar of ouder zijn. Daarbij worden etnische Turkmenen die christen zijn geworden, van overheidswege gediscrimineerd. Regelmatig ontvangen we berichten over huiszoekingen en verstoring van religieuze bijeenkomsten in Turkmenistan. Afgelopen maart werd een kerk door de autoriteiten gesloopt. Ook worden baptisten gearresteerd.

Het is daarom terecht dat de EU tijdens de afgelopen zitting van de VN-mensenrechtencommissie melding gemaakt heeft van schendingen van het recht op godsdienstvrijheid in Turkmenistan. Bovendien heeft het Europees Parlement enige tijd geleden een resolutie aangenomen die door de ChristenUnie/SGP-fractie was ingediend. Het Parlement riep hierin de Europese Commissie op de samenwerking tussen de EU en Turkmenistan op een laag pitje te zetten zolang de mensenrechtensituatie, in het bijzonder die van het recht op godsdienstvrijheid, niet verbetert. Helaas blijft een passende reactie van de Turkmeense regering uit. Daarom verwachten wij dat Nederland in de OVSE en de EU zich actiever zal opstellen ten aanzien van dit land.

Pakistan
In de strijd tegen het terrorisme vervult Pakistan, als buurland van Afghanistan, een sleutelrol. Al jarenlang wordt echter geageerd tegen de mensenrechtensituatie in dit land. De Pakistaanse wet op de godslastering, die lastering van de koran of de profeet Mohammed verbiedt, wordt in de praktijk regelmatig misbruikt om zakelijke geschillen tussen moslims en niet-moslims op te lossen. Als overtreding wordt vastgesteld, kan levenslange gevangenisstraf of de doodstraf worden opgelegd. Jubilee Campaign NL voert al jaren actie voor afschaffing van deze wet, die een ernstige beperking inhoudt van het recht op godsdienstvrijheid.

Rechters en advocaten staan onder zware druk van radicale moslims. Een eerlijke rechtsgang kan daarom niet worden gegarandeerd. De terdoodveroordeling van de Pakistaanse christen Ayub Masih is hiervan een duidelijk voorbeeld.

Tijdens een recent bezoek van minister-president Kok en minister Herfkens aan Pakistan werden bevroren tegoeden alsnog beschikbaar gesteld. Gelet op de sleutelrol van Pakistan in de internationale coalitie, is dit wel begrijpelijk. De situatie met betrekking tot godsdienstvrijheid is echter sinds september niet verbeterd. Begin deze maand werd nog een aantal protestanten op barbaarse wijze vermoord.

Actiever
Sinds 11 september is de aandacht voor de landen rond Afghanistan sterk toegenomen. De politieke aandacht voor schendingen van het recht op godsdienstvrijheid in deze islamitische landen is echter sterk afgenomen. We hebben Pakistan en Turkmenistan met name genoemd, maar ook in landen als Saudi-Arabië en Sudan is de mensenrechtensituatie er niet beter op geworden. Daarom moet de Nederlandse regering een actiever beleid voeren om het recht op godsdienstvrijheid internationaal hoger op de politieke agenda te krijgen. Een hoger ambitieniveau is in dit opzicht dringend gewenst!

De auteurs zijn coördinator godsdienstvrijheid bij de Tweede-Kamerfractie van de ChristenUnie, respectievelijk directeur van de christelijke mensenrechtenorganisatie Jubilee Campaign NL.