Zij hebben voldoende contacten en zijn slim genoeg om het zinkende schip te verlaten, voordat ze gedwongen werkloos worden. Het is niet ongebruikelijk dat bedrijven na een forse inkrimping moeite hebben om weer op stoom te komen, juist omdat hun beste krachten zijn vertrokken.Dat zeggen arbeidspsychologen Marc van Veldhoven van de Universiteit van Tilburg (UvT) en Hans de Witte van de Universiteit Leuven in België.

Volgens De Witte is baanonzekerheid net zo belastend als de werkloosheid zelf. Dreigend ontslag werkt namelijk negatief op het gevoel van welbevinden op het werk en het risico bestaat dat werknemers in een neerwaartse spiraal terechtkomen.

Werknemers die niet weten of ze hun baan kunnen behouden, voelen zich machteloos, stelt De Witte. Ze vrezen niet alleen werkloosheid, maar zijn ook bang dat hun werkgever ze zal dwingen voor een lager loon harder te gaan werken. Ook overplaatsing of zelfs een verhuizing leidt tot stress, volgens de Belgische hoogleraar.

Jobonzekerheid kan voor werkgevers positief uitpakken, zegt Van Veldhoven. „Mensen zijn bang om op het lijstje van te schrappen arbeidskrachten terecht te komen en gaan daarom juist beter hun best doen. Ze werken harder en melden zich minder vaak ziek.”

Beide psychologen benadrukken dat werk juist in een tijd van economische recessie belangrijk is. „Het zorgt voor inkomen, een sociaal netwerk en status. Dat fenomeen wordt sterker naarmate de arbeidsmarkt verslechtert. Alleen in sectoren waar nog sprake is van personeelsschaarste, zoals de zorg, gaan de werknemers niet harder lopen.”

Van Veldhoven stelt dat bedrijven die zich allang in zwaar weer bevinden, rekening moeten houden met het zogenoemde ”survivors syndrome”, het gegeven dat arbeiders die een ontslaggolf overleven toch mentaal afhaken. „Als mensen de ene na de andere reorganisatie meemaken, werken ze voortdurend met het zwaard van Damocles boven hun hoofd. Dat maakt hun baan steeds zwaarder.”