Rutte zei zondag in een gesprek met De Telegraaf dat premier Balkenende het voortouw moet nemen in de verruiming van de wet. Als de premier dat niet doet, dan wil de VVD-fractievoorzitter zelf met een initiatiefwetsvoorstel komen om de vrijheid van meningsuiting „voor eenieder fors groter te maken”, zoals het in De Telegraaf staat.Iedereen moet kunnen zeggen wat hij wil, zolang er niet wordt opgeroepen tot geweld tegen personen of bezittingen, vindt Rutte. Alle andere beperkingen, zoals godslastering en belediging, kunnen wat hem betreft worden geschrapt.

Directe aanleiding voor zijn uitspraken is het besluit van het gerechtshof in Amsterdam vorige week dat het openbaar ministerie PVV-leider Wilders moet vervolgen voor het aanzetten tot haat en discriminatie.

Rutte vindt het bespottelijk dat Wilders zich voor de strafrechter moet verantwoorden. „In Amerika weegt de vrijheid van meningsuiting zwaarder dan de inhoudelijke waardering voor de uitgesproken boodschap. Dat zou in Nederland ook zo moeten zijn. Wat iemand in de Kamer zegt, moet hij ook daarbuiten kunnen zeggen.” Dat zou betekenen dat de immuniteit die parlementariërs genieten voor uitspraken in de Kamer tot buiten de vergaderzaal moet worden uitgebreid.

De VVD stoort zich aan het „linksige debat” over de vrijheid van meningsuiting. „Er wordt een beeld opgeroepen dat moslims zielig zijn en wij hen moeten helpen. Maar die mensen zijn helemaal niet zielig. Ze proberen gewoon hun plek te vinden in onze samenleving”, aldus de fractievoorzitter.

Van verschillende kanten is met verbazing gereageerd op de uitspraken van Rutte. Wilders noemde het „totale hypocrisie van de VVD.” De PVV-leider wijst erop dat de liberalen dinsdag tegen een motie hebben gestemd, waarmee de PVV beperkingen voor het kritiek leveren op godsdiensten, wilde opheffen.

Ook minister Plasterk van Cultuur en Media reageerde sceptisch. Hij zei in het tv-programma Buitenhof de opmerkingen van Rutte „eigenaardig” te vinden.

Plasterk vindt „het niet kunnen” dat de wetgevende macht midden in een rechtsgang „inspringt” om zijn mening te uiten. Rutte kan niet zomaar „door de rechtsgang heen fietsen”, aldus de PvdA-bewindsman.

In de peilingen lijkt de PVV te profiteren van het besluit van het gerechtshof om voorman Wilders te laten vervolgen. De partij maakt in de wekelijkse peiling van Maurice de Hond een sprong van drie zetels. Als er nu verkiezingen zouden zijn, zou de PVV uitkomen op twintig zetels, drie meer dan vorige week en elf meer dan nu in de Kamer.