”Pelican Bay”
Auteur: Nelleke Noordervliet
Uitgeverij: Augustus, Amsterdam, 2002
ISBN 90 457 0081 6
Pagina’s: 413
Prijs: paperback € 24,95, gebonden € 30,-. Nelleke Noordervliet moet bijna een vakantie hebben doorgebracht op een van de Nederlandse Antillen. Dat blijkt tenminste uit haar nieuwste roman ”Pelican Bay”. Zij laat het verhaal zich afspelen op een Caraïbisch eiland.

Aan het einde van de achttiende eeuw wordt op een eiland ergens in die warme azuurblauwe Caraïbische Zee een bizarre moord gepleegd. Het slachtoffer is de mooie, hoogzwangere vrouw van de suikerplanter en slavenhouder Jacob Rivers. De autoriteiten beloven een onderzoek in te stellen.

Jacob Rivers is een Walcherense jongen die voor straf omdat hij een meisje zwanger heeft gemaakt naar West-Afrika op het schip is gezet. Met kameraad Dirk steekt hij op een schip vol slaven de Oceaan over en belandt hij in de Caraïben. Daar verwerft hij zich gaandeweg een voorname positie en huwt ten slotte Fanny Fenwick, een dame die rondtrekt met een toneelgezelschap.

Fanny juicht afschaffing van de slavernij toe. Zij wil Jacobs slaven in ieder geval leren lezen en schrijven. Zij krijgt evenwel een relatie met Jacobs trouwe particuliere slaaf Plato. Doodsbang dat haar kind geen blanke maar een gekleurde huid zal hebben, hallucineert ze op het laatst dat Plato haar baarmoeder zal opensnijden. Uiteindelijk is het haar eigen man Jacob die zijn vrouw straft en haar openhaalt met een scherp mes en dan ziet dat het zijn eigen kind is en niet dat van Plato.

Voorouder
Het verhaal van Jacob Rivers wisselt zich af met dat van Ada van de Wetering. Een moderne vrouw gaat op zoek naar de achtergrond van haar leven, haar voorouder Jacob Rivers (in het Nederlands: Van de Wetering). Ze probeert ook haar verdwenen adoptiebroer Antonio op een Caraïbisch eiland op te sporen. Met tal van mensen gaat ze gesprekken aan en probeert dan het verleden te reconstrueren. Door de waarheid te zoeken over Jacob Rivers denkt Ada een antwoord krijgen op haar schuldgevoelens en wie ze zelf nu eigenlijk is. Is ze het halfincestueuze slachtoffer van een dominante vader die er een vrije moraal op na hield? Welke gebeurtenissen heeft ze verdrongen?

Nelleke Noordervliet begint haar roman met de moord op Fanny Fenwick en laat dan het verhaal van Jacob en Ada om en om terugkeren. Pas aan het einde wordt duidelijk wie de moord heeft gepleegd en wie nu eigenlijk de ontwortelde Ada van de Wetering is. Noordervliet plaatst haar voor de keus van zelfmoord of voortleven met een prettige illusie. Ada kiest dan voor het laatste en gaat zich te buiten aan een hevige romance, raakt in verwachting. De gelijkenis met Fanny Fenwick laat zich hier gelden: beiden waren zwanger, de een had een relatie met een negerslaaf, de ander met de zwarte agent Marcus. De enige ’troost’ is dat de tijden zijn veranderd: Fanny vond de dood, Ada mag leven.

Uit de roman blijkt dat Nelleke Noordervliet ook academica is. Ze studeerde behalve Nederlands ook literatuur- en theaterwetenschappen. Haar roman verantwoordt zij met een indrukwekkende lijst romans en wetenschappelijke werken over kolonialisme, uitbuiting, onderdrukking en bevrijding.

Geloof
Er komt wel heel veel aan de orde in de roman ”Pelican Bay”. De persoon Jacob Rivers verenigt alles in zich wat met de gruwelijke slavernij te maken heeft. Het is hier het goede (Fanny) tegen het kwade (Jacob). Duidelijk is wel dat Noordervliet zich in haar roman laat leiden door heersende sentimenten als de vraag: hebben de nazaten van de gekoloniseerden volledig recht op monumenten, eerherstel en smartengeld? Enige nuancering over de periode van de kolonisatie ontbreekt.

In de persoon van Ada confronteert Noordervliet de lezer op een bijna ongeloofwaardige manier met alles wat een hedendaagse vrouw kan overkomen: incest, adoptie, verkrachting, mislukte relaties, ongelukkige liefdes en zelfmoordneigingen. Het kan gewoon niet op.

Jacob Rivers was een gereformeerde jongen, maar het geloof kan Ada niet echt bekoren. „Ik verlangde naar het geloof als een sigaret, zo’n zoet en onweerstaanbaar verlangen naar wat troost en slecht voor je is.” De roman ademt een en al teleurstelling en leegte. „Dat ik daartoe niet in staat was, beschouwde ik opeens niet meer als een verworvenheid van het feminisme maar als een zielig gebrek, een handicap. Liefde. Het doet er niet toe voor wie of wat”, laat de schrijfster Ada over de liefde zeggen.

De vorm waarin Noordervliet haar roman heeft gegoten, mag er overigens best zijn. Het geheel is opgebouwd via diverse perspectieven, wat het lezen boeiend maakt. Niettemin kan de woordkeus en stijl van de schrijfster (columniste in de Volkskrant) discutabel worden genoemd. Die wekt associaties met de platte en niet zelden banale openheid van een, laten we de term historisch houden, vischwijf.