Plasterk reageert daarmee op het rapport Duurzame Geesteswetenschappen, dat hij donderdag kreeg overhandigd. De commissie Nationaal Plan Toekomst Geesteswetenschappen constateert daarin dat de geldstroom voor deze sector te krap is. De Amsterdamse burgemeester Cohen, die de commissie heeft geleid, zei dat er voor het plan over zeven jaar structureel 60 à 70 miljoen euro noodzakelijk is.De geesteswetenschappen, ook wel humaniora of alfawetenschappen genoemd, zijn van belang voor vraagstukken rond identiteit, integratie en sociale cohesie. Via de bestudering van andere talen en culturen leveren ze kennis voor de economische, politieke en culturele relaties met de rest van de wereld.

Aan de geesteswetenschappelijke faculteiten in Nederland zijn op het ogenblik zo’n 2000 volledige arbeidsplaatsen verbonden. Met ruim 8500 eerstejaars zijn ze verantwoordelijk voor bijna 20 procent van de totale jaarlijkse universitaire instroom. De studentenaantallen stijgen sinds tien jaar gestaag, hoewel niet alle studies gelijkelijk in die groei delen.

Plasterk stelde de commissie vorig jaar in „om de geesteswetenschappen een nieuwe impuls te geven: meer elan, meer zelfvertrouwen en een stabiele toekomst.” De geesteswetenschappen lijken er in Nederland goed voor te staan, stelt de commissie. Het onderzoek is hoogwaardig en er is sprake van een groeiende maatschappelijke belangstelling voor de producten van het onderzoek.

Deze wetenschapstak heeft echter te maken met een sterk vergrijsde staf, weinig doorstroming van jongeren, gebrek aan geld, versnippering van het onderwijsaanbod, geringe maatschappelijke uitstraling van sommige studies en onvoldoende kwaliteitsbeoordeling van de prestaties. Door de groei van het aantal studenten moeten de docenten veel college geven, waardoor het onderzoek in het gedrang komt. En er vallen, zeker in de beginfase, veel studenten uit. „Vrijwel iedereen draagt de geesteswetenschappen een warm hart toe, maar is tegelijk geneigd te onderschatten wat een voortgezette bloei nodig heeft”, schrijft Cohen.

Faculteiten moeten volgens de commissie keuzes maken om de sector van een duurzame toekomst te verzekeren. Omdat de problemen per faculteit verschillen, moet de overheid daarvoor geen centraal plan instellen. Wel zal Plasterk een regieorgaan instellen. Dat beheert een speciaal budget waarop de faculteiten een beroep kunnen doen als ze met een overtuigend toekomstplan komen.

Het offensief wordt voorbereid door prof. dr. F. P. van Oostrom, tot dit jaar president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Kwartiermaker Van Oostrom gelooft niet dat de jarenlange campagne voor de exacte studies de aandacht voor alfa- en gammawetenschappen heeft benadeeld. „Een investering in de nanotechnologie zal de studie van Bach niet frustreren.”

Wel stelt Van Oostrom dat beoefenaren van de geesteswetenschappen zich minder sterk „articuleren” dan hun techniekcollega’s. Ze hebben een te „geringe maatschappelijke uitstraling”, heet het in het rapport. Het zou goed zijn als daar verandering in komt, meent Van Oostrom.