De cijfers zijn ontmoedigend. In het derde kwartaal daalde het Japanse nationaal inkomen met 1,8 procent vergeleken met een jaar ervoor. Dat is veel meer dan de daling van 0,4 procent die afgelopen maand door de Japanse overheid werd bekendgemaakt.De buitenlandse vraag naar Japanse machines en apparatuur dook in oktober met meer dan 44 procent omlaag vergeleken met de voorgaande maand, werd vorige week woensdag bekend. Het is de grootste terugval in meer dan tien jaar.

Het aantal aan de beurs genoteerde Japanse bedrijven dat dit jaar over de kop is gegaan, bereikte eind afgelopen maand een nieuw naoorlogs record.

Zelfs grote bedrijven, eens befaamd voor het stelsel van lifetime-employment, voelen zich genoodzaakt veel werknemers te ontslaan nu zij hun buitenlandse verkoopcijfers naar beneden zien duikelen.

Sinds een enkele week berichten Japanse media dagelijks over bedrijven die grote aantallen werknemers gaan ontslaan. Vaak liggen de getallen in de duizenden, en staan werknemers al binnen een maand op straat.

Sony, dat meer dan 80 procent van zijn verkoop van elektronische goederen in het buitenland verdient, maakte dinsdag bekend dat het tot aan 2010 wereldwijd 16.000 werknemers de deur gaat wijzen. Zo’n 10 procent van de Sonyfabrieken zullen wordt gesloten. Het bedrijf verwacht dat de nettowinst voor dit fiscale jaar met 60 procent zal dalen.

Het autobedrijf Toyota, dat eerder dit jaar nog trots zei General Motors voorbij te rijden, zit nu ook met de handen in het haar. Mensen kopen ineens geen auto’s meer en het bedrijf is van plan de productie volgend jaar van 9 miljoen naar 8 miljoen auto’s terug te schroeven. Het schrapt 3000 banen.

Japanse bedrijven zeggen dat ze de afgelopen 35 jaar de productie nog nooit zo snel hebben teruggedraaid als ze nu aan het doen zijn. „De industriële productie zal een serieuze afname tonen over de volgende maanden,” zegt Hiroaki Muto, econoom bij Sumitomo Mitsui Asset Management Co., in een interview met de Amerikaanse financiële nieuwsorganisatie Bloomberg.

Japanse bedrijven kampen niet alleen met een onverwachte drastische teruggang van de vraag in al hun belangrijke afneemlanden, maar ook met een spectaculaire toename in de waarde van de yen. Sinds september is de yen met 14 procent gestegen ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Tegenover de euro is de stijging zelfs dramatischer. Van 170 yen per euro in juli daalde de waarde van de Japanse munt naar 116 yen eind oktober. Een stijging van meer dan 30 procent. Een dergelijke stijging over zo’n korte periode is onvoorstelbaar. Het is veel te snel voor bedrijven om erop te kunnen reageren.

Experts verwachten voorlopig geen omslag. In een interview met de Japanse pers zei Hideki Matsumura, econoom aan het Japan Onderzoek Instituut, dat hij een economische teruggang verwacht voor de rest van dit kwartaal. Veel economen denken dat die tot eind volgend jaar voortduurt.

In een interview met Bloomberg zegt Graham Davis, directeur van de Economist Intelligence Unit in Tokio: „Japanse bedrijven zijn in paniek over de wereldexportmarkt. Er is vrijwel geen goed nieuws meer.”