Kwam de aanpassing als een verrassing?Nee, financiële analisten hielden er terdege rekening mee, maar de meesten verwachtten een wijziging van 0,5 procentpunt. In oktober en november waren er ook herzieningen geweest van die omvang. Hoewel de ECB officieel nooit vooruitloopt op beslissingen, had president Jean-Claude Trichet al aangegeven dat er mogelijk nog meer correcties in neerwaartse richting zouden volgen.

Waarom is ditmaal, in afwijking van de twee voorgaande keren, gekozen voor een ingreep van 0,75 procentpunt?

Dit illustreert de uitzonderlijke economische omstandigheden waarin we verkeren. De situatie is de laatste tijd ongekend snel verslechterd. Het eurogebied bevindt zich inmiddels, na twee kwartalen achtereen met een krimp van 0,2 procent, formeel in een recessie. De rekenmeesters van de ECB hebben in de vandaag gepresenteerde nieuwe prognoses de cijfers in vergelijking tot de vorige raming, van september, aanzienlijk in ongunstige zin bijgesteld. Zij schatten nu voor 2009 een groei van tussen min 1 en 0 procent en voor 2010 van tussen 0,5 en 1,5 procent.Trichet tekent hierbij aan dat de onzekerheden buitengewoon groot zijn en dat de werkelijke percentages straks eerder slechter dan beter zullen uitvallen.

Maar de ECB stemt haar beleidsaanpak toch niet af op de groei, maar op de inflatie?

Dat klopt. Bij haar oprichting heeft zij inderdaad als belangrijkste taak meegekregen het handhaven van de prijsstabiliteit. Daarbij hanteert zij 2 procent als bovengrens. Tegen deze achtergrond meldt zij zelf als reden voor de renteverlaging niet dat de groei is verdwenen, maar dat de inflatieverwachtingen opeens sterk zijn afgezwakt. In juli stegen de prijzen op jaarbasis gemiddeld met 4 procent. Toen werd de rente dan ook met 0,25 procentpunt verhoogd tot een niveau van 4,25 procent. In november bleef de geldontwaarding beperkt tot 2,1 procent en volgend jaar draait het volgens de jongste inzichten uit op zo’n 1,4 procent. Die dalende trend verschaft de monetaire bestuurders in Frankfurt de ruimte om met verwijzing naar hun opdracht tegelijk de conjunctuur te stimuleren.

Langs welke weg leidt een renteverlaging van de centrale bank tot een impuls voor de bestedingen?

Commerciële banken, zoals ABN AMRO, ING en Rabo, staan bij de ECB voortdurend in het rood. Zij nemen bij haar kredieten op. Door de aanpassing van vandaag zijn zij wat betreft de vergoeding over dat geld goedkoper uit. Dat voordeel kunnen zij doorgeven aan hun klanten. Dan profiteren bedrijven en particulieren die bij hen lenen eveneens en dat bevordert bij die partijen uiteraard de bereidheid om te investeren en te consumeren. Maar als gevolg van de problemen waarmee de banken door de kredietcrisis kampen, zullen zij momenteel niet zo snel een kostenvermindering doorsluizen, al manen bijvoorbeeld de Consumentenbond en minister Bos hen nadrukkelijk om dat wel te doen.

Een maatregel van de ECB heeft dus niet automatisch gevolgen voor de rente die ik als particulier ontvang of betaal?

Nee. Het hangt helemaal af van het beleid dat banken op dit punt voeren. Zij lijken in de actuele situatie geneigd om de intrest bij het verstrekken van leningen juist op te schroeven. Zij beschouwen die verhoging als een risicopremie bovenop, zeg maar, het normale tarief, bedoeld als compensatie voor de onder invloed van de economische en financiële malaise toegenomen kans dat een klant op enig moment niet aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen.

Aan de andere kant zijn spaarders momenteel gebaat bij de grote kapitaalbehoefte bij de financiële ondernemingen. Die proberen met aantrekkelijke tarieven mensen met hun tegoeden te lokken.

Verder moeten we bedenken dat het bij de ECB-rente enkel gaat om de vergoeding voor korte kredieten, op de zogeheten geldmarkt. Daarnaast is er de kapitaalmarkt waarop langlopende leningen worden verhandeld.

Liggen er nog meer verlagingen in het verschiet?

Trichet heeft zich daar niet over uitgelaten, maar de markten denken van wel. In vergelijking met andere economische grootmachten bevindt de rente in de eurozone zich nog op een vrij hoog peil. In de VS is een daling opgetreden tot 1 procent en in Japan tot zelfs 0,3 procent.